Thuật ngữ mô tả âm thanh của loa

Để đánh giá âm thanh trước hết cần học các thuật ngữ, tiếng lóng của người chơi như "ù hum", tiếng "sáng", tiếng "tối"...
Những tiếng lóng này có thể làm người mới bắt đầu chơi âm thanh thấy "choáng" khi nghe các audiophile lâu năm bình phẩm. Nếu không tìm hiểu kỹ ý nghĩa của chúng mà chỉ nói bắt chước theo, có thể bạn hàm ý khác từ ngữ đó. Có thực tế là khá nhiều người chơi lâu năm vẫn tham khảo các tài liệu review sản phẩm của nước ngoài để đặt mua và đây có thể coi là nơi bắt đầu chuẩn mực trước khi đi tìm những từ tương đồng.Mô tả âm thanh không đơn giản nhưng có ngôn ngữ chung.

Một chuyên gia test loa cho hay ông từng nhận một yêu cầu của khán giả mong muốn có âm thanh "rich" (nghĩa gốc: giàu có, phong phú) giống như ban nhạc sống mà anh ta từng nghe. Liệu anh ta dùng "rich" như một lời khen? Trong khi đó, những người review đôi khi dùng từ đó để chỉ chất lượng tồi của một bộ loa.

Chuyên gia này đã tìm hiểu chính xác ý của vị khán giả. Hóa ra, anh ta hàm ý đó là âm thanh rất tròn đầy với nhiều tiếng bass sâu. Ông chỉ ra rằng dù một cuộc trình diễn hay một bản ghi có những đặc điểm đó, loa tốt cũng có thể tái tạo chúng gần như vậy nhưng không nên dùng từ "rich" bởi nó có thể trở thành ý làm cho tiếng bass thêm màu sắc, tốt với loại nhạc này nhưng không tốt khi nghe nhạc khác. Trên thực tế, các từ như "rich", "ripe" hay "chesty" được dùng để chỉ những bộ loa nhấn mạnh quá nhiều vào tiếng bass cao, làm cho giọng nam trầm trở nên thiếu tự nhiên.

Do đó, giới audiophile cần đến một tiếng nói chung bằng một bảng thuật ngữ tiêu chuẩn.

• Airy: Rộng lớn. Các nhạc cụ nghe như chúng được bao quanh bởi một bầu không gian rộng lớn. Tái tạo tốt các tần số cao. Đáp ứng tần số cao mở rộng đến 15 - 20 kHz.
• Bassy: Thiên bass. Các tần số thấp dưới 200 Hz bị nhấn mạnh.
• Blanketed: Bí. Âm cao yếu, nghe như có một cái chăn trùm qua loa, không cho tiếng thoát ra.
• Bloated: Vang. Tiếng bass trung thừa, khoảng 250 Hz. Tần số thấp không gãy gọn, có hiện tượng cộng hưởng, nghe như bạn đang hát trong chum.
• Blurred: Nhòe. Đáp ứng nhanh rất kém, ảnh stereo bị mờ, không tập trung, âm thanh không nghe ra chi tiết.
• Boomy: Dư bass khoảng 125 Hz. Không gãy gọn, có hiện tượng cộng hưởng.
• Boxy: Bí. Có hiện tượng cộng hưởng như thể âm nhạc bị tù túng trong một cái hộp.
• Breathy: Hơi thở có thể nghe rõ khi nghe với sáo và saxophon. Đáp ứng tốt ở tần số cao và trung cao.
• Bright: Sáng. Nhấn mạnh vào tần số cao.
• Chesty: Nghe như người hát có lồng ngực quá lớn. Có hiện tượng vọt lên ở đáp ứng tần số thấp, từ 125 - 250 Hz.
• Clear: Tiếng trong, rõ nét.
• Colored: Màu sắc. Không giống thực, thiếu tự nhiên. Đáp ứng tần số không phẳng, có nhiều đỉnh và hố.
• Crisp: Đáp ứng tần số cao được mở rộng.
• Dark: Tối. Đối lập với Clear. Tần số cao yếu.
• Depth: Cảm giác về khoảng cách (gần đến xa) của các nhạc cụ khác nhau.
• Detailed: Chi tiết. Dễ nghe các chi tiết nhỏ trong bài nhạc. Đáp ứng tần số cao đầy đủ, đáp ứng nhanh rất gãy gọn, sắc sảo.
• Dull: Giống Dark.
• Edgy: Quá nhiều tần số cao. Bị méo.
• Fat: Xem Full và Warm. Hơi trễ và méo.
• Full: Đáp ứng tần số thấp tốt. Giọng nam tròn đầy quanh 125 Hz. Đối nghĩa với Thin.
• Gentle: Đối nghĩa với Edgy. Các tần số cao và trung cao có thể bị yếu.
• Grainy: Vụn. Âm nhạc nghe như bị chia tách thành nhiều phần nhỏ chứ không "chảy" êm như một dòng liên tục.
• Hard: Quá nhiều mid cao, thường khoảng 3 kHz.
• Harsh: Quá nhiều mid cao. Đỉnh trong đáp ứng tần số từ 2-6 kHz.
• Muddy: Đục. Âm thanh không trong sáng, bị méo.
• Muffled: Âm thanh cũng nghe như bị trùm chăn. Tần số cao và mid cao bị yếu.
• Rich: Xem Full. Có hiện tượng méo.
• Smooth: Dễ nghe.
• Sweet: Ngọt ngào, không bị gắt, chói. Đáp ứng tần số không có đỉnh. Méo ít.
• Thin: Mỏng.
• Tight: Chi tiết, chắc chắn, đáp ứng tần số thấp tốt.
• Transparent: Trong.Dễ nghe, chi tiết, rõ nét, rất ít méo và nhiễu.
• Warm: Bass tốt, không bị mỏng.
• Weighty: Đáp ứng tần số thấp tốt dưới 50 Hz.

Việt Toàn (theo eCoustics)

CDP Teac 25, remote, dây nguồn. máy còn thật đẹp

 CD TEAC 25

















                                                         

Sắp đặt loa hợp lý

HFVN - Sau khi đã mua được loa rồi, việc tìm vị trí đặt sao cho hoàn hảo cũng là một vấn đề không nhỏ. Tùy mỗi phòng, mỗi gu xem phim hay nghe nhạc mà lại có kiểu sắp xếp loa khác nhau, và thực ra không kiểu nào là tối ưu cho tất cả. Tuy nhiên, tạp chí Home Theater Mag đã đưa ra một số mẹo mang tính nguyên tắc cơ bản sao cho người nghe có thể tự tìm được vị trí tối ưu đặt loa, dung hòa các mục đích giải trí của mình.

Không cần phải đặt loa center vào giữa căn phòng. Ảnh: Slashgear.

Vài kinh nghiệm xử lý âm học phòng nghe

HFVN - Xử lý một phòng nghe nhạc có thể đơn giản chỉ là treo một tấm vải lên tường, xê dịch các tấm thảm hoặc kê lại đồ đạc… cũng có thể dùng biện pháp phức tạp hơn là lắp các thiết bị âm học nhà nghề. Đôi khi, chỉ cần dùng những cách thức đơn giản mà bạn đã có thể tạo ra những chuyển biến lớn trong âm thanh phòng nghe. Sau đây, Tai Già xin trao đổi với các bạn về một số “căn bệnh” về âm học trong các phòng nghe và cách xử lý những vấn đề này.

1- CÁC BỀ MẶT NHẴN SONG SONG KHÔNG ĐƯỢC CHE PHỦ.
Có lẽ sự cố thường gặp và cũng nghiêm trọng nhất trong các phòng nghe là các bức tường song song không được xử lý. Hai bức tường nhẵn đối diện nhau có thể gây ra hiện tượng âm thanh dội đi dội lại nhiều lần ngay cả khi âm thanh phát ra trực tiếp từ loa đã dùng hẳn. Hiện tượng này tương tự như khi bạn đứng trong một căn phòng trống không có thảm  treo trên tường và vỗ tay, bạn có cảm giác âm thanh như lưu lại trong không gian một lúc lâu sau khi bạn đã dừng việc đó lại. Bạn cũng có thể hình dung tác hại của hiện tượng này đối với âm thanh như bạn đứng giữa hai tấm gương phẳng đối diện nhau. Chúng gây ảo giác không gian trở nên rộng lên gấp nhiều lần. Tương tự, hiện tượng dội âm gây những cảm giác sai lệch về âm thanh, khiến chúng bị méo mó, khác hẳn âm thanh gốc.
Hiện tượng dội âm rất dễ khắc phục. Chỉ cần đặt vật tiêu âm hoặc âm lên một trong hai bề mặt. Vật đó có thể là những tấm rèm vải dày, rèm nhung hoặc các tấm tiêu âm làm bằng gỗ, bằng tre nứa, bằng mút gai (mút trứng). Bạn chỉ cần mất công đi mua vật liệu với giá khá rẻ, thuê thợ hoặc nếu kéo tay, bạn có thể tự làm theo mẫu có sẵn (tham khảo tạp chí Nghe Nhìn Việt Nam số tháng 6-2004)

2-ÂM DỘI TỪ SÀN VÀ TƯỜNG
Một điều không thể tràng khỏi là chúng ta thường phải đặt loa gần tường và sát với sàn nhà nên âm thanh mà bạn nghe được không chỉ phát ra trực tiếp từ loa mà còn bị phản xạ từ tường, sàn và trần. Những âm thanh này đo tới tai nghe chậm hơn âm thanh đi thẳng, và còn bị méo. Chúng làm cho âm thanh tổng thể không được trong trẻo và trung thực với bản gốc.
Âm thanh phản xạ ảnh hưởng rất xấu tới sự nghe của chúng ta… Đặc tính hấp thụ âm thanh của các bức tường ở hai bên loa cũng ảnh hưởng tới cường độ và “chất âm phản xạ. Vì thế, âm thanh phản xạ không chính xác như âm thanh trực tiếp phát ra mặt trước loa. Thêm nữa, khi âm thanh trực tiếp và âm thanh phản xạ kết hợp với nhau, ta sẽ thấy một mớ âm thanh hỗn hợp từ hai nguồn âm này. Âm phản xạ đi tới tai nghe thường chậm trễ hơn âm trực tiếp, sinh ra hiện tượng lệch pha khiến cho âm thanh bị méo. Chính vì thế mà phản xạ âm từ hai bên tường là một trong những nguyên nhân lý giải tại sao cùng một cặp loa nhưng đặt trong các căn phòng khác nhau thì tiếng cũng rất khác.
Hiện tượng phản xạ trên không chỉ ảnh hưởng đến tính cân bằng của âm thanh mà còn mất độ chính xác của âm hình. Nhưng theo kinh nhgiệm của Tai Già, nếu duy trì được mức ohản xạ vừa phải thì lại làm tăng độ rộng mở của sân khấu, song, nếu thái quá, nó gợi lên cảm gíc rõ rệt về khỏang cách giữa các loa. Điều này xóa nhòa ranh giới giữa các âm hình và khiến cho sân khấu âm thanh thiếu tập trung và chính xác.
Âm thanh cũng phản xạ từ sàn và trần. Phản xạ âm sàn ít ảnh hưởng tới sự nghe hơn phản xạ từ trần vì khỏang cách giữa loa tới sàn nhỏ hơn giữa loa và trần, nên đường truyền âm thanh cũng ngắn hơn, sự sai pha sẽ ít hơn. Và trần hơi nghiêng sẽ có lợi hơn nếu bạn đặt loa ở phía trần bị nghiêng xuống. Góc nghiêng của trần sẽ hướng những âm thanh phản xạ từ trần đi chệch khỏi tai người nghe. Rất may là việc sử lý âm thanh phản xa từ trần khá đơn giản: chỉ cần đặt một vật tán hoặc tiêu âm lên hai bức tường, nhất là mảng tường giữa loa và người nghe. Xử lý phản xạ còn dễ hơn nhiều: một tấm thảm đặt trên sàn sẽ hấp thu hầu hết âm dội. Một điều khá thú vị là mỗi lọai thảm có tác động khác nhau lên âm thanh. Theo kinh nghiệm của nhiều dân chơi âm thanh ngoại quốc, thảm len sẽ làm cho âm thanh cân bằng và tự nhiên hơn thảm làm từ sợi tổng hợp. Đó là do các sợi trong thảm len đều có chiều dài và độ dày khác nhau. Như vậy thảm len sẽ hấp thu được các tần số khác nhau. Ngược lại, thảm tổng hợp được dệt từ các sợi có hình dáng và kích cỡ giống y như nhau nên chỉ hấp thụ dải tần hẹp. Ở ta, việc kiếm được thảm len dày để làm tiêu âm không phải là dễ. Bạn có thể dùng tạm các tấm mút gai cùng với các tán âm bằng gỗ cũng có hiệu quả khá. Nhiều bạn nghe nhạc có kinh nghiệm còn cho biết, dùng các giá sách có chứa sách đặt trong phòng nghe cũng đem lại hiệu quả tốt.

3-ÂM BASS DÀY VÀ NẶNG
Tiếng bass bị dày và nặng là một vấn đề nan giải mà nguyên nhân thường là do sự bất hợp lý về chế độ cộng hưởng của phòng, về vị trí và chất lượng của loa, hoặc độ hấp thu tiếng bass của phòng quá thấp. Và ngay cả vị trí ngồi nghe cũng liên quan đến độ dày và nặng của tiếng bass. Thông thường, chúng ta có thể khắc phục bằng cách đơn giản mà hiệu quà là dịch chuyển loa. Nhưng nếu làm vậy mà chưa cải thiện được tình hình, nhiều người nghĩ ngay đến chuyện “thay loa”. Song Tai Già cho rằng, bạn hãy dùng giải pháp lắp các tấm tiêu âm bass. Chúng sẽ hút các tần số thấp và biến các tần số này thành nhiệt truyền vào trong các chất liệu sợi ở bên trong các tấm tiêu âm này. Bạn cũng nên làm thêm các cột “chân voi” đặt ở góc phòng để triệt tiêu sóng âm tần số thấp. Trong trường hợp tiếng bass quá dội, bạn có thể làm các hộp cộng hưởng Hemholtz là hiệu quả nhất.

4- CÁC VẬT PHẢN XẠ ÂM THANH ĐẶT GẦN LOA
Tất cả các đồ vật có tính phản xạ âm thanh đứng gần loa đều có thể làm âm hình biến dạng, thiếu chiều sâu. Ít người biết rằng chính chiếc TV với màn hình thủy tinh có tính phản xạ âm thanh mạnh đặt giữa hai loa lại là thủ phạm làm xấu âm thanh rất nhiều. Chính vì thế, các bạn nên dịch chuyển chiếc TV này cũng như các vật cản khác (ampli công suất, loa sub-woofer…) ra càng xa loa càng tốt. Tai Già đã từng thấy chất lượng trình diễn của nhiều bộ dàn chuyển biến rất nhiều khi những “nhân vật” đứng sai vị trí được chuyển ra rìa phòng. Âm hình trở nên tập trung hơn, tiếng cũng sâu hơn. Nếu đồ vật không thể dịch chuyển, hãy phủ tấm vải hút âm lên chúng. Bạn cũng đừng quên kéo rèm cửa sổ phía sau lại mỗi khi nghe nhạc.

5- TÌM VỊ TRÍ LOA
Giống như các tay môi giới nhà đất lão luyện-những người luôn tâm niệm “địa thế đẹp” là tiêu chí quan trọng để đánh giá mức độ lý tưởng của một căn nhà thì với âm thanh trong phòng, vị trí đặt loa là yếu tố mang tính quyết định. Tìm bị trí thích hợp cho loa là việc đầu tiên bạn nên làm trước khi dùng đến biện pháp xử lý âm học phòng nghe như chúng tôi trình bày ở trên. Bạn có thể tham khảo thông tin cho tiết về vấn đề này ở mục Tư Vấn – Giải đáp trên tạp trí Nghe Nhìn Việt Nam tháng 6 – 2005.

6- CÂN BẰNG GIỮA VẬT HẤP THU TẦN SỐ CAO VỚI VẬT HẤP THU TẦN SỐ THẤP.
Hầu hết các phòng đều có đặc tính tiêu âm tần số cao mà không hấp thu tần số thấp. Ngòai thảm, rèm và các đồ làm bằng chất liệu mềm, có thể sử dụng thêm các cột “chân voi” hoặc các thiết bị tiêu âm tự chế dạng tấm để giữ độ cân bằng về thời gian dội âm. Âm bass nặng nề, chậm chạp là do những bất cân bằng này.

7- DỊCH CHUYỂN VỊ TRÍ NGHE ĐỂ CÓ ĐỘ CÂN BẰNG TỐI ƯU VỀ TIẾNG BASS.
Sóng đứng tần số thấp sẽ tạo ra những vị trí có áp suất âm thanh (thanh áp) khác nhau. Chuyển vị trí ngồi sẽ tạo ra độ cân bằng phù hợp nhất. Vớyi các phòng nghe dư tiếng bass, bạn tránh ngồi sát vào tường sau vì tiếng bass ở đó nghe rất nặng nề. Ngươc lại nếu các bạn cảm thấy hơi thiếu bass, có thể lùi vị trí nghe gần với tường sau để cân bằng trở lại với dải âm cao

(Theo Nghe Nhìn Việt Nam)

Bố trí, sắp đặt thiết bị phòng nghe để có âm thanh tối ưu (Phần III)

HFVN - Tiếp theo nội dung của hai kỳ trước, trong bài viết dưới đây, chúng tôi tiếp tục giới thiệu đến độc giả một số cách sắp đặt loa theo đặc tính của phòng nghe, đặc biệt với những phòng bất đối xứng có không gian mở không đồng đều.

HƯỚNG ĐẶT LOA
Xoay loa hướng vào trong – phía người nghe thường cho chất lượng âm thanh tốt hơn khi để mặt loa hướng thẳng ra phía trước. Không có nguyên tắc chung nào áp dụng cho tất cả cặp loa về góc độ xoay do góc xoay tối ưu phụ thuộc vào cấu tạo của loa và cấu trúc phòng nghe. Trong khi hầu hết cặp loa cần được xoay, thì cũng có những đôi loa hoạt động tốt nhất khi đặt thẳng. Việc xoay loa sẽ tác động đến nhiều khía cạnh trong màn trình diễn âm nhạc của hệ thống, liên quan đến âm trung, âm cao, độ cân bằng của dải tần, độ tập trung của âm hình, độ mở về không gian và sự gắn kết giữa âm nhạc với người nghe.

Đa phần cặp loa đều có âm thanh sáng (tươi) nhất khi nghe trực diện. Do đó, việc xoay loa vào trong sẽ tăng âm trble nghe được ở vị trí ngồi nghe. Một trong những cách chế ngự cặp loa có tiếng bị tươi là đặt loa hướng thẳng về phía trước. Một số mẫu loa được thiết kế để kê thẳng dễ bị gắt khi người chơi cố tình xoay vào trong.

Góc xoay loa tỷ lệ thuận với cường độ và mật độ âm thanh đến tai người nghe. Bởi xoay loa vào trong sẽ gia tăng năng lượng âm thanh trực tiếp đến tai người nghe, đồng thời giảm thiểu tác động phòng (âm dội đến tai người nghe sau khi phản hồi từ các bề mặt cứng trong phòng). Với phòng nghe có tường bên trơn, phẳng dễ phản hồi, việc xoay loa là giải pháp nên làm do cười độ phản hồi từ tường bên sẽ giảm rõ rệt sau khi loa xoay hướng vào trong. Ngược lại, chỉ xoay loa với góc nhỏ sẽ tăng nguồn lượng âm thanh phản hồi đến tai người nghe, đồng thời tăng cảm giác độ mở về không gian biểu diễn. hạn chế xoay loa có thể mở rộng âm hình và tăng cảm giác gắn kết với âm nhạc.

Tương tự, việc xoay loa có thể tăng độ tập trung của không gian và độ chính xác của âm hình. Khi hướng vào trong, nhiều cặp loa có thể phác họa nên không gian chặt chẽ, sắc nét hơn. Khi đó, âm hình cũng được định vị rõ nét, gắn kết chứ không phân tán hay thiếu định vị trng không gian. Việc xoay loa khiến người chơi phải chấp nhận nghe hơi nhiều âm thanh treble để có được âm hình trung tâm chính xác. Nếu xoay loa quá nhiều, không gian sẽ bó chặt và tập trung, nhưng âm treble nghe được sẽ tăng lên đáng kể. Nếu để loa thẳng, âm treble sẽ cân bằng và mượt hơn, nhưng âm hình thiếu rõ ràng.

Xoay loa cũng ảnh hưởng đến sự hiện diện của không gian tổng thể. Khi hướng thẳng, loa tạo nên không gian mở, rộng rãi và khoáng đạt, nhưng âm hình lại giảm độ chính xác. Vì thế, vị trí của nạhc cụ cũng thiếu khả năng định vị, nhưng độ phủ âm lại rộng hơn. Bằng việc hướng hai loa vào trong, người chơi sẽ giảm độ lớn của không gian âm nhạc, nhưng lại tăng độ chính xác trong âm hình. Góc xoay loa hợp lý phụ thuộc vào từng cặp loa, từng phòng nghe và gu thưởng thức của người chơi. Không có giải pháp cụ thể nào khác ngoài việc nghe – điều chỉnh (xoay loa) – tiếp tục nghe để xác định hướng loa tốt nhất.

Góc của loa hướng đến tai người nghe là điều kiện tiên quyết đảm bảo chất lượng âm thanh của hệ thống. Thực hiện thao tác này khá đơn giản. Người chơi chỉ cần ước lượng khoảng cách từ tường sau đến hai góc sau của loa. Những khoảng cách này sẽ thay đổi khi xoay loa. Thực hiện tương tự với loa còn lại sao cho khoảng cách của các cạnh sau đến tường sau tương đương khoảng cách của cặp loa thứ nhất. Một cách khác để ước lượng và điều chỉnh góc xoay của hai loa đều nhau là ngồi ở vị trí nghe và quan sát độ sâu của hông loa phía trong. Xoay loa sao cho độ sâu nhìn thấy giữa hai loa bằng nhau. Xoay loa chính xác rất cần thiết khi định vị không gian âm thanh bởi dải tần của đôi loa sẽ thay đổi trong quá trình xoay. Việc xác định dải tần phù hợp của đôi loa là nhân tố quan trọng để định vị âm hình chính xác trong sân khấu âm thanh.

Người chơi cần lưu ý: sự khác biệt trong góc độ đặt loa tương tác với các yếu tố khác trong quá trình sắp đặt, định vị loa, ví dụ như khoảng cách giữa hai loa. Người chơi cũng có thể tạo ra không gian âm nhạc rộng mở trong khi hai loa vẫn ở gần nhau, nhưng không xoay vào trong ho8ạc xa nhau mà xoay một góc phù hợp.

ĐẶT LOA TRONG PHÒNG BẤT ĐỐI XỨNG
Trong những phần trước, chúng tôi đã chia sẽ kinh nghiệm kê đặt loa trong những căn phòng chuẩn với các cạnh đối xứng nhau. Tuy nhiên, không phải lúc nào chúng ta cũng có được những phòng nghe đạt chuẩn như vậy. Có phòng nghe một chiều thông với phòng khác, có phòng lại mở cửa và cửa sổ một bên có phòng méo hoặc xéo. Những độc giả sở hữu các phòng nghe như vậy không nên thất vọng do vẫn còn những giải pháp để có thể khai thác tối đa âm thanh của hệ thống.
Trước tiên hãy để ý xem bức từng nào có khoảng thông và ở vị trí nào thì phòng nghe nối tiếp với các không gian còn lại của căn nhà. Loa ở vị trí góc phòng sẽ tạo nhiều hiệu ứng phòng hơn loasát với cửa sổ hoặc cửa ra vào. Loa đặt càng gần tường thì hiệu ứng âm trầm càng lớn. Trường hợp người chơi đặt loa vào hai vị trí: góc phòng và vị trí sát cửa ra vào, hệ thống sẽ mất độ cân bằng ở dải tần thấp. Loa ở phía góc phòng cần được đặt cách xa các bức tường. Giảm thiểu hiệu ứng phòng đến loa này sao cho tương đương với loa còn lại. Tiếp theo, người chơi nên đặt tấm tiêu âm bass (có thể là dạng cột chân voi) ở góc tường sau phía góc phòng. Tiêu âm bass sẽ hút bớt năng lượng bass, giảm thiểu âm bass dội trong phòng của loa này, giúp cho loa trong góc có màn trình diễn tương đối cân bằng so với loa ở vị trí cửa ra vào. Tất nhiên, không thể đạt được độ cân bằng tuyệt đối, nhưng kỹ thuật này giúp cho hai cặp loa thể hiện âm trầm ở mức độ tương đương.
Với những phòng nghe có các diện tường không song song, người chơi nên sắp đặt loa ở những diện tường bó hẹp. Trong trường hợp ngược lại, lượng âm phản hồi đến tai người nghe sẽ rất lớn gây ra nhiều tiếng ồn khó chịu, làm hỏng âm hình của hệ thống. Nhiều phòng thu âm có diện tích nhỏ và bất đối xứng sử dụng biện pháp này: họ đặt loa ở góc hẹp và sóng phản hồi bị loại bỏ khỏi vị trí người nghe.

KÊ LOA DỌC PHÒNG HAY NGANG PHÒNG
Thông thường, các cặp loa được mặc định kê theo chiều dọc của căn phòng, tức là đặt loa ở phía các diện tường ngắn. Phương pháp truyền thống này cho cặp loa không gian lớn nhất để trình diễn và hạn chế ảnh hưởng của diện tường phía sau loa. Tuy nhiên, kê loa theo chiều ngang cũng có những lợi điểm riêng.

Đặt loa theo chiều ngang cho phép âm thanh trực tiếp từ loa đến tai người nghe nhiều hơn và giảm bớt tầm ảnh hưởng của các diện tường bên. Ưu thế lớn nhất của biện pháp này là tính trong sáng của âm sắc được bảo toàn, đồng thời tăng độ chính xác của không gian. Người nghe sẽ được âm thanh trực tiếp từ loa nhiều hơn âm cộng hưởng của phòng. Nhờ đó, âm thanh trở nên gắn kết, chi tiết và rõ ràng hơn.

Kế loa ngang phòng chỉ cho kết quả khả quan khi phòng đủ rộng để phân bố được khoảng cách hợp lý giữa tường sau và loa, giữa loa và người nghe và giữa người nghe với bức tường sau lưng. Nếu ngồi quá gần tường sau, người nghe sẽ được quá nhiều âm dội của tường. Do đó, người nghe nên ngồi gần cặp loa kê ngang phòng trong không gian đủ rộng. Tất nhiên, cần có khoảng cách đủ lớn giữa người nghe và cặp loa để âm thanh của từng loa con phối hợp được với nhau tạo thành dải tần phẳng.

Có trường hợp người nghe phải kê loa theo cạnh chéo trong phòng. Chúng tôi từng chứng kiến một số nhà thiết kế loa sử dụng kỹ thuật này khi cố gắng set-up âm thanh tốt nhất có thể trong những căn phòng nhỏ tại các khách sạn nơi họ tham gia triển lãm. Cách đặt loa này thường tỏ ra hiệu quả với những đôi loa nhỏ, có tác dụng triệt tiêu âm phản hồi tại vị trí người nghe.

Theo Tạp Chí Nghe Nhìn

Bố trí, sắp đặt thiết bị phòng nghe để có âm thanh tối ưu (Phần II)

HFVN - Ở kỳ trước ta đã đề cập đến việc sắp đặt loa và vị trí ngồi nghe trong phòng sao cho đạt hiệu quả âm thanh tối ưu. Trong số này,ta tiếp tục phân tích ảnh hưởng của vị trí loa, vị trí ngồi nghe đến các đặc tính âm thanh của hệ thống audio.

[Xem lai phần 1]

HIỆU ỨNG BỨC TƯỜNG VỚI ÂM TRẦM
Các bức tường của phòng nghe thường tác động mạnh đến sự cân bằng về âm sắc của cặp loa. Loa kê quá gần tường khiến âm bass dày, mạnh hơn bình thường. Hệ quả là màn trình diễn âm thanh có phần nặng nề hơn. Một số dòng loa được thiết kế để kê gần tường sau loa. Những cặp loa như vậy cần sự hỗ trợ, tăng cường âm trầm để có thể tạo sự cân bằng cho âm sắc tự nhiên. Nếu để xa tường sau, thì loại loa này thường có âm thanh mỏng. Người nghe cần phân biệt được đôi loa sử dụng thuộc loại nào để kê đặt cho hợp lý.

Vị trí của loa so với các bức tường bên và tường sau cũng ảnh hưởng đến việc dải tần nào sẽ bị đẩy lên. Đặt loa đúng chỗ không chỉ mở rộng dải trầm bằng cách bù trừ vào quãng tần số bị suy hao, mà còn khiến dải âm của cặp loa phẳng hơn, không xuất hiện điểm “đỉnh” và “đáy”. Đặt sai vị trí có thể khiến tần số hoạt động của loa không đồng đều, gây nên hiện tượng sai âm của tiếng trầm. Một số tần số bị kích lên sẽ ảnh hưởng đến một số tần số khác khiến âm trầm thiếu chi tiết.
Nhiều hãng chế tạo loa cũng đưa ra khuyến cáo cụ thể với người nghe về khoảng cách giữa loa và tường sau, tường bên. Khi đưa ra con số cụ thể, người nghe có thể hiểu điều đó là khoảng cách giữa nón của loa bass với các bức tường. Người chơi nên bắt đầu bố trí loa bằng vị trí khuyến cáo của nhà sản xuất, sau đó điều chỉnh cho phù hợp với những bố trí trong không gian thực tế.

Khoảng cách từ loa đến tường bên ảnh hưởng đến cường độ phản hồi từ hiệu ứng tường. Đặt loa càng gần tường, mức phản hồi từ tường đến tai người nghe càng nhiễu. Đây là điều cần tránh trong quá trình sắp đặt hệ thống. Tuy nhiên, nếu điều kiện phòng nghe không cho phép với không gian chật hẹp, cũng có thể chấp nhận đặt loa sát tường sau khi đã xử lý âm học tường.

Từ nhiều năm trước, David Wilson của Wilson Audio đã phát triển phương pháp mang lại hiệu quả cao khi xác định vị trí đặt loa tối ưu trong phòng nghe. Theo đó, người nghe đứng ở phía tường sau loa với khoảng cách tương đương khoảng cách dự định đặt loa cách tường bên. Hơi cúi người và tiến theo hướng vuông góc về phía tường sau, vừa đi, vừa nói và lắng nghe âm sắc giọng nói của mình. Người thực hiện động tác này sẽ nhận thấy giọng nói bị biến đổi trong quá trình chuyển động. Tại một điểm nhất định, bỗng nhiên âm thanh của giọng nói trở nên rộng mở, rõ ràng và chính xác. Có một khoảng nhỏ (vài centimet) trên trục di chuyển mà ở đó người nói thấy giọng nói tự nhiên nhất. Dùng băng dính đánh dấu điểm phát hiện đó, đấy chính là vị trí tối ưu giữa loa và tường sau mà người chơi có thể xác định. Để xác định khoảng cách của loa với tường bên, hãy bắt đầu từ tường bên trên đường thẳng chứa điểm mới đánh dấu và lặp lại chu trình nói – lắng nghe – phát hiện điểm tối ưu như trên. Điểm phát hiện tiếp theo là vị trí đặt loa tối ưu. Khi đặt loa, người chơi cần lưu ý sao cho điểm phát hiện này nằm sau mặt trước của loa và ở chính giữa loa bass (woofer). Kỹ thuật này mang lại hiệu quả cao. Hiệu quả về âm thanh tương đương cách áp dụng phương pháp lấy mẫu trên máy tính. Người chơi có thể nâng cao độ chính xác của âm thanh nếu có người ngồi ở vị trí nghe trong khi có người di chuyển và nói và cho biết ở điểm nào, giọng nói của người di chuyển ít bị méo tiếng nhất.

PHƯƠNG PHÁP HẠN CHẾ SÓNG ĐỨNG
Để có được âm bass sâu hơn và dải trầm mượt mà hơn, việc đặt loa đúng chỗ cần tính toán đến khoảng cách với các bức tường có thể giảm hiệu ứng cộng hưởng âm học từ phòng nghe. Cộng hưởng phòng khiến âm thanh của hệ thống thiếu tự nhiên khi chỉ tập trung vào một số quãng tần số nhất định. Phòng nghe cũng có thể tạo nên sóng đứng và can thiệp một cách bất thường vào áp suất âm của dải cao hoặc dải thấp gây ra hiện tượng sai âm. Sự can thiệp của sóng đứng vừa được quyết định bởi kích thước và nội thất phòng lẫn vị trí phát thanh trong phòng. Bằng việc đặt loa và chọn chỗ ngồi nghe đúng vị trí, người chơi sẽ có được dải trầm mượt nhất có thể.

Quy tắc nổi tiếng để có được âm bass hay nhất là đặt loa cách tường sau ở vị trí 1/3 chiều dài của phòng. Trong trường hợp thực tế không cho phép, người chơi có thể thay đổi ở vị trí 1/5 chiều dài của phòng. Cả hai vị trí này có tác dụng giảm sự hiện hữu của sóng đứng, giúp cho cặp loa hài hòa với phòng nghe. Lý tưởng nhất là áp dụng quy tắc 1/3 cho vị trí loa và 2/3 cho vị trí ngồi nghe (ngồi nghe ở điểm 2/3 chiều dài của phòng).

Để thực hiện nguyên tắc này, trước hết đặt loa và ghế ngồi ở vị trí định trước, sau đó dịch chuyển xung quanh điểm chuẩn với bước dịch chuyển nhỏ trong khi vẫn bật nhạc. Ở vị trí nhất định, loa sẽ cho âm bass mượt mà nhất. Cũng tại vị trí đó, độ chi tiết và trong sáng của trung âm được cải thiện.

Việc đặt loa đúng chỗ sẽ tạo ra âm bass sâu hơn và dải trầm mượt mà hơn.

Cách tốt nhất để đặt loa và ghế ngồi nghe đúng vị trí nhằm giảm thiểu hiệu ứng từ sóng đứng là sử dụng chương trình máy tính mang tên “Room Optimizer” do RPG Diffusor System (www.rpginc.com) phát kiến. Khi truy cập vào website này, người dùng sẽ nghe thử đoạn nhạc nguyên bản và cũng đoạn nhạc đó khi bị cộng hưởng phòng và sau khi đặt loa, ghế nghe nhạc vào vị trí tối ưu. Qua đó, người nghe có thể cảm nhận rõ ràng hiệu quả của việc xác định vị trí tối ưu cho loa và người nghe. Chương trình sẽ tổng hợp các thông tin như: kích thước phòng, loại loa, vị trí của loa woofer trong thùng… Phần mềm sẽ tính toán và đưa ra kết quả tối ưu cho vị trí đặt loa và vị trí ngồi nghe.

Theo Tạp Chí Nghe Nhìn

Bố trí, sắp đặt thiết bị, phòng nghe để có âm thanh tối ưu (Phần I)

HFVN - Phòng nghe là yếu tố có ảnh hưởng sâu sắc đến chất lượng âm thanh. Trên thực tế, có thể coi đặc tính âm học của phòng nghe như “thiết bị đặc biệt” trong hệ thống hi-fi. Bởi mỗi phòng nghe sẽ tạo nên một hiệu ứng đặc biệt đến quá trình tái tạo âm thanh của bộ dàn. Do đó, hệ thống audio chỉ có thể phát huy tối đa khi được kê đặt chính xác trong môi trường đã xử lý âm học phù hợp. Một trong những biện pháp đơn giản, nhưng khá hiệu quả trong việc cải thiện âm thanh của hệ thống là sắp đặt hệ thống loa vào vị trí tối ưu trong phòng nghe.

Cách bố trí loa trong phòng nghe là yếu tố đầu tiên quyết định chất lượng âm thanh và khả năng trình diễn của loa. Công việc tưởng như đơn giản này lại là rắc rối lớn nhất với rất nhiều người nghe. Việc sắp đặt loa có tác động không nhỏ đến độ chi tiết, sự chính xác của âm hình, chất và lượng của âm bass, sự trung thực của âm mid… Để có cách sắp xếp loa phù hợp nhất với từng loại phòng nghe, người dùng cần nắm rõ những nguyên lý cơ bản về các mối tương quan giữa hai loa, hệ thống loa với người nghe và loa với phòng nghe. Dưới đây là một số lưu ý khi sắp đặt loa trong phòng nghe.

Đầu tiên là mối tương quan “hình học” giữa người nghe và loa, nghĩa là phải sắp xếp sao cho người nghe và hai loa xếp thành hình tam giác cân với vị trí ngồi nghe nằm trên đường phân giác. Nguyên tắc này đảm bảo tạo ra âm hình tốt nhất. Tiếp theo, khoảng cách từ loa đến các bức tường phòng ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng và độ lớn của âm trầm. Loa càng đặt gần tường và góc phòng nghe, âm bass càng lớn. Song điều này không đảm bảo cho chất lượng của âm trầm. Trong nhiều trường hợp, việc đặt loa gần tường khiến âm trầm trở nên thiếi kiểm soát, đánh mất độ chi tiết cần thiết.

Tiếp đó, vị trí của loa và vị trí ngồi nghe trong phòng cũng ảnh hưởng đến cách thức cộng hưởng của phòng. Lối cộng hưởng đặc trưng sẽ tăng cường ở một số tần số nhất định, tạo nên đỉnh trong toàn bộ dải tần. Kết quả của hiện tượng này có thể khiến âm thanh trở nên thiếu tự nhiên, bị sai âm hoặc lùng bùng. Chỉ khi nào âm cộng hưởng của phòng được giới hạn, âm trầm của hệ thống mới trở nên chính xác, âm trung sẽ trong sáng hơn.

Điểm cần lưu ý khi đặt loa là khoảng cách từ loa đến bức tường phía sau càng xa, âm hình càng được cải thiện, đặc biệt theo chiều sâu. Do đó, nếu không bị giới hạn về chiều sâu của không gian phỏng, người chơi nên đặt loa cách tường sau tối thiểu 1,2m. Bên cạnh đó, một trong những điểm mà người nghe ít chú ý là độ cao của loa. Bởi không phải ngẫu nhiên mà ở độ cao khác nhau, loa có thể phát ra tông giọng không giống nhau. Dĩ nhiên, với mỗi cặp loa, nhà sản xuất sẽ khuyến cáo đặt ở độ cao nhất định để cặp loa cho chất âm cân bằng nhất.

Ngoài ra, việc tính toán độ chụm (góc nghiêng của loa hướng về phía người nghe) không chỉ ảnh hưởng đến độ cân bằng trong chất giọng mà còn tác động đến độ rộng của âm hình và độ chụm của âm thanh.

Cụ thể hơn, yếu tố quyết định chất lượng âm thanh xuất phát từ loa là mối quan về hình học giữa người nghe và hai loa (chưa kể các yếu tố của phòng nghe). Điều quan trọng nhất là người nghe ngồi chính giữa hai loa, tức là khoảng cách từ người nghe đến mỗi loa bằng nhau (người nghe và hai loa tạo thành hình tam giác cân). Khi đó, vị trí của người nghe được coi là điểm ngọt (sweet spot). Về cơ bản, đó là điểm nghe tối ưu, đón nhận nhiều chất lượng âm thanh phát ra từ hai loa với chất lượng tốt nhất. Khoảng cách từ người nghe đến hai loa nên dài hơn khoảng cách giữa hai loa đôi chút. Nếu không thực hiện được yêu cầu này, người chơi khó có thể khai thác được âm hình tốt nhất của hệ thống.

Việc điều chỉnh khoảng cách giữa hai loa đòi hỏi người nghe phải lựa chọn để hy sinh một trong hai yếu tố: âm hình và độ chụm của âm thanh. Cụ thể hơn, hai loa càng xa nhau (vị trí người nghe không đổi), âm hình càng có xu hướng mở rộng, song độ chụm của âm thanh trở nên mờ nhạt, thậm chí không tồn tại. Ngược lại, nếu đặt hai loa quá gần nhau, độ rộng của âm hình sẽ bị co lại, các chi tiết âm thanh cũng sẽ bị bó hẹp và bóp chặt, gây nên hiện tượng rối, nhiều hình âm.

Để giải quyết vấn đề này, người nghe còn một giải pháp khác là điều chỉnh góc nghiêng của loa. Ở một góc nghe phù hợp, cặp loa có thể tạo nên âm hình rộng với âm thanh chụm, gắn kết. Người chơi có thể thực hiện một số thao tác đơn giản để tìm ra vị trí, góc nghe tối ưu bằng cách giữ nguyên góc mở của loa và thay đổi vị trí ngồi nghe tiến lên hoặc lùi xuống trên một đường thẳng. Trong quá trình dịch chuyển và lắng nghe đó sẽ có một điểm mà ở đó âm thanh được tái tạo gắn kết, chặt chẽ, âm hình vững và ổn định. Thông thường, giọng hát của ca sĩ được mix sao cho nằm chính giữa sân khấu. Dựa vào đó, người chơi có thể sử dụng đĩa vocal để kiểm tra độ tập trung và cân bằng của âm hình. Tiếp tục hoàn thiện quá trình này, người nghe có thể đặt hai loa khá gần nhau, lắng nghe thật kỹ và xác định điểm chính giữa của âm hình. Dịch hai loa ra xa hơn một chút và tiếp tục lắng nghe. Liên tiếp lặp lại quá trình dịch chuyển/lắng nghe cho đến khi cảm nhận được khoảng chính giữa của âm hình trở nên rộng hơn, phân tán hơn, ít tập trung hơn, điều đó cho thấy người nghe đã chạm đến điểm giới hạn, bắt đầu vượt quá khoảng cách tối ưu giữa hai loa. Người nghe cần lưu ý, chỉ lắp chân đế nhọn cho loa sau khi tìm ra được vị trí tối ưu trong phòng nghe.

Một yếu tố rất đáng để người nghe cân nhắc là mối tương quan với phòng nghe. Vẫn có thể áp dụng nguyên lý “tương quan hình học” cho vị trí nghe và loa, song hãy thử nghiệm ở vị trí nghe gần loa (tương ứng khoảng cách giữa hai loa hẹp) và vị trí nghe cách xa loa (tương ứng khoảng cách giữa hai loa rộng) và so sánh. Thực tế, ở vị trí nghe xa hơn, các đặc tính âm học của phòng nghe sẽ tác động đến chất âm nhiều hơn so với vị trì nghe gần. Với vị trí ngồi gần loa, người chơi sẽ nghe được âm thanh trực tiếp từ loa nhiều hơn và tránh được nhiều âm phản xạ. Ở một số hệ thống, người nghe cần ngồi xa loa một khoảng cách nhất định để các loa con có thể tích hợp tối ưu với nhau. Nếu người nghe cảm nhận sự khác biệt quá rõ ràng với âm thanh phát ra từ mỗi loa con, từ các dải tần, thì họ cần gia tăng khoảng cách với hệ thống loa đó.

Hương Giang (Nghe Nhìn Việt Nam)

Để trở thành người nghe giỏi (Phần 5)

HFVN - Qua 4 kỳ liên tiếp, chúng tôi đã giới thiệu đến các độc giả những thuật ngữ phổ biến liên quan đến âm thanh của bộ dàn như: âm bass, mid, treble…
Tuy nhiên, với dân chơi âm thanh lâu năm, chứng ấy chưa đủ. Trong số này, chúng tội tiếp tục giới thiệu đến độc giả thuật ngữ mô tả đặc điểm âm thanh của hệ thống một cách sâu sắc, cụ thể hơn, đó là âm hình.

Để có được hệ thống có âm hình chuẩn, người nghe không nhất thiết phải bỏ cả gia tài để đầu tư vào hệ thống audio mà còn phụ thuộc vào kinh nghiệm và khả năng phối ghép, bố trí thiết bị của người chơi.

Âm hình là thuật ngữ mô tả kích thước hiện hữu của không gian âm nhạc trước hệ thống âm thanh chất lượng tốt, người nghe có thể hình dung được nhạc cụ, ca sĩ phía trước xuất hiện trong không gian biểu diễn như của dàn nhạc trong phòng nghe. Khái niệm âm hình bao trùm thuật ngữ không gian, để chỉ cách nhạc cụ hiện diện trong không gian ba chiều của bản nhạc khi được tái tạo.

Trong các thành phần tái tạo âm thanh – âm nhạc, âm hình góp phần quan trọng mang lại cảm giác kỳ diệu và sống động với hệ thống stereo. Nhưng trên thực tế, cảm giác kỳ diệu ấy lại do những yếu tố khá đơn giản tạo nên: cặp loa trong hệ thống được đánh giá bởi hai dòng tín hiệu biến đổi về điện áp theo mỗi thời điểm trong không gian hai chiều. Chỉ với hai đại lượng biến thiên trên cũng có thể vẽ nên không gian âm thanh ba chiều có hình khối và kích thước rõ ràng. Với hệ thống audio có âm hình tốt, người nghe sẽ không cảm thấy mình đang nghe âm thanh được xếp hàng ngang, phẳng và hẹp về chiều sâu. Thay vào đó, người ta có thể cảm nhận rõ ràng vị trí của nhạc công violin số một  phía bên trái gần vị trí nghe hơn. Âm thanh của bộ đồng xuất hiện phía sau dàn contra-bass phía bên phải. Tiếng lục lạc kêu lanh lảnh phía xa (nơi xa nhất trong dàn nhạc). Bản nhạc được cấu thành bởi các âm thanh tách biệt, hiện hữu trong không gian. Hơn nữa, người nghe còn được nghe âm hưởng của cây oboe phát ra từ vị trí của người chơi oboe, âm hưởng của violin phát ra từ vị trí của người chơi violin, những âm dội từ khan phòng bao quanh các nhạc cụ… Những giới hạn về không gian của phòng nghe dưồng như biến mất và thay thế bởi một phòng hòa nhạc mênh mông. Tất cả chỉ với hai đại lượng điện áp.

Âm hình được tạo nên trong não của người nghe nhờ độ biến thiên được mã hóa trên hai kênh âm thanh. Khi người nghe cảm nhận được vị trí phát âm của các nhạc cụ nằm phía sau sân khấu là lúc đôi tai hay bộ não đã tổng hợp được những thông tin trong quá trình xử lý những điểm khác biệt giữa hai dòng tín hiệu được truyền đến tai.

Các thiết bị audio thường có sự khác biệt rất lớn trong khả năng tái tạo đặc tính này của âm nhạc. Một số sản phẩm thường ép cho âm hình như dãn ra về hai bên và rút ngắn chiều sâu của nó. Một số khác lại có thể tái tạo đầy đủ và chính xác âm hình tương tự như không gian biểu diễn thật. Âm hình là yếu tố cốt lõi trong việc tái tạo âm nhạc thỏa mãn người nghe. Tuy nhiên, những thiết bị âm thanh chất lượng không tốt thường làm hỏn âm hình của hệ thống.
Một số thuật ngữ mô tã âm hình tồi như hẹp hoặc bó, âm nhạc như bị nén lại giữa hai loa mà chưa có khả năng phát triển và “bọc” lấy người nghe. Âm hình thiếu chiều sâu bị gọi là phẳng hoặc mỏng tiếng. Lý tưởng nhất là độ mở của âm hình nên nhỉnh hơn chiều sâu của nó. Song, âm hình bị bó lại phía sau cũng làm suy giảm không gian trình diễn của bản nhạc.

Ảo giác về chiều sâu của âm hình được tăng thêm bởi sự tái tạo những âm thanh cộng hưởng của nhạc cụ trong không gian biểu diễn thực. Quả thực, sự dội âm giảm dần sau kh đạt cao trào trước những khoảng lặng đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành không gian âm nhạc. Tín hiệu lớn cũng giống như ánh đèn flash trong phòng tối. Ở khoảnh khắc đó, không gian âm nhạc được định vị rõ ràng, cho phép người nghe “nhìn” thấy các chiều kích thước và đặc tính của âm hình.
Để tạo nên ấn tượng về sự hiện hữu có thực của các lọai nhạc cụ trong không gian âm nhạc mà hệ thống trình diễn, bản thân âm cộng hưởng trong không gian biểu diễn thực cũng phải tách biệt so với không gian định vị của các nhạc cụ. Những thiết bị audio tầm tầm khó có khả năng tái tạo kiểu hồi âm trong không gian như vậy. Hiển nhiên, chứng kiến cho chiều sâu của sân khấu ngắn lại, khiến âm dội trùng vào âm hình của từng nhạc cụ, gây cảm giác lộn xộn cho người nghe.
Những thuật ngữ được dùng để mô tả âm hình tốt như: tập trung, chặt chẽ, rõ ràng. Những đặc tính của hình ảnh cũng được mô tả như: hình ảnh chặt chẽ, tập trung, định vị rõ ràng. Một âm hình tồi thường đi kèm những thuật ngư: lẫn, thiếu mạch lạc, lộn xộn, nén, thiếu tập trung…

Một yếu tố quan trọng khác thường được đề cập mỗi khi nhắc đến âm hình, đó là lớp lang. Thuật ngữ này để chỉ khả năng phân tách vị trí xuất hiện trước sau của từng nhạc cụ trong không gian âm thanh tổng thể. Càng xuất hiện nhiều lớp lang trong âm hình, hệ thống càng được đánh giá cao.

Để đánh giá âm hình của hệ thống, người nghe cần có những bản ghi chất lượng cao, tốt nhất là các bản thử máy có mục dành cho âm hình như CD thử máy của các hãng thu âm danh tiếng trên thế giới. Trên thực tế, để phối ghép nên hệ thống có âm hình chuẩn không hề đơn giản, nó vừa phụ thuộc vào khả năng trình diễn của từng thiết bị, vừa phụ thuộc vào sự tương thích lẫn nhau giữa các thiết bị, vào phòng nghe và cách kê đặt loa, lựa chọn vị trí ngồi nghe. Tuy nhiên, các yếu tố trên không buộc người nghe phải bỏ cả gia tài để đầu tư vào hệ thống audio mới có được âm hình chuẩn mà phụ thuộc vào kinh nghiệm và khả năng phối ghép, bố trí thiết bị của người chơi.

Theo Tạp Chí Nghe Nh

Để trở thành người nghe giỏi (Phần 4)

HFVN - Ở các kỳ trước, chúng tôi đã chia sẻ với độc giả các khái niệm liên quan đến âm treble và trung âm của hệ thống. Trong số này, chúng tôi sẽ đề cập đến âm bass. Với các cặp loa nói riêng và hệ thống audio nói chung, việc tái tạo âm trầm sao cho tự nhiên là nhiệm vụ khó khăn nhất. Bằng những triết giải mang tính gợi mở về âm trầm, chúng tôi hy vọng phần nào mang đến những thông tin hữu ích cho độc giả khi set-up hệ thống âm thanh cho âm trầm hợp lý.

QUÝ HỒ TINH BẤT QUÝ HỒ ĐAÂm trầm là nguyên nhân chính gây “phiền hà” trong quá trình tái tạo âm thanh của hệ thống hi-fi. Một suy nghĩ khá phổ biến là càng nhiều âm bass càng hay. Vì thế, nhiều hệ thống nghe nhạc đã được bổ trợ thêm subwoofer hoặc các núm chỉnh âm bass có thể làm căn phòng rung lên bần bật khiến người nghe tức ngực. Kết quả cuối cùng mà người nghe nhận được là tập hợp thanh âm lùng bùng, ầm ĩ và lẫn lộn. Đặc biệt, những âm thanh của bản ghi thuộc về dải dưới được tái tạo với chất lượng rất thấp.

Trên thực tế, vấn đề mà người nghe nhạc quan tâm là âm nhạc được tái tạo như thế nào, chứ không phải là màn trình diễn rung trời, chuyển đất. Điều quan trọng với người yêu nhạc không phải là sự nhiều ít của âm bass, mà là chất lượng trình diễn. Người sành nghe không chỉ tìm kiếm sự hiện hữu vật chất của âm bass mà là chất âm huyền ảo với đầy đủ sắc thái của âm trầm. Chẳng hạn: những người hay nghe nhạc jazz và nhạc cổ điển thường tìm kiếm hệ thống tái tạo chính xác từng nốt búng, gảy dây trên đàn contra-bass. Người nghe cần cảm nhận được từng nốt trầm của bản nhạc, ngay cả khi nó được chơi với tốc độ lớn trong màn hòa âm phức tạp. Nếu nghe các nghệ sĩ contra-bass như Ray Brown, Stanley Clarke, John Patitucci, Dave La Rue, Dave Holland hay Eddie Gomez trình diễn, hẳn người nghe muốn được thưởng thức chính xác những gì họ chơi. Nếu âm bass của hệ thống dở tệ, thì tốt nhất hãy để chúng xuất hiện ít nhằm giảm thiểu sự khó chịu cho người nghe.

Việc tái tạo âm trầm chính xác là yêu cầu thiết yếu tạo nên sự thỏa mãn tổng thể quá trình tái tạo âm nhạc. Âm thanh tần số thấp tạo nên âm nền và giữ nhịp cho toàn bộ bản nhạc. Tuy nhiên, âm trầm lại là phần khó tái tạo nhất, dù đó là thiết bị nguồn, ampli, đặc biệt là cặp loa hay phòng nghe.

Có lẽ, vấn đề phổ biến nhất của âm trầm là tính chi tiết và sự chính xác của cao độ. Hai thuật ngữ trên mô tả khả năng tái hiện âm bass bóc tách thành từng nốt nhạc. Mỗi nốt ở cao độ và sắc thái khác nhau, chứ không chồng chéo, lẫn lộn. Âm trầm tái tạo phải chân thực và chính xác đến mức người nghe phải phân biệt được đâu là âm bass được tạo ra từ cộng hưởng giữa cây vĩ với bộ dây trên cây đàn contra-bass, đâu là âm bass được tạo ra trên cây bass điện Fender Percision. Khi được tái tạo chính xác, âm thanh ở tần số thấp có thể khiến người nghe phải ngạc nhiên bởi độ chi tiết của chúng.

Khi hệ thống tái tạo âm trầm thiếu chi tiết và không có sự phân biệt rành mạch về cao độ của từng nốt nhạc, toàn bộ dải trầm sẽ biến dạng thành âm nền lộn xộn. Người nghe có thể thấy được âm trầm, nhưng âm thanh đó thiếu nhạc tính và không có độ gắn kết với những dải âm còn lại trong bản nhạc. Hệ thống như vậy không thể tái tạo chính xác các nốt nhạc và đánh mất toàn bộ âm hình của hệ thống. Với một số thể loại âm nhạc mà âm trầm đóng vai trò quan trọng trong việc giữ nhịp như rock, nhạc blue điện tử và một số thể loại jazz, tiếng guitar bass và tiếng trống bass thường có độ trễ so với âm thanh của các nhạc cụ khác, khiến âm thanh tổng thể có phần lỗi nhịp. Hơn thế, tiếng trống bass thường bị tiếng guitar bass nhấn chìm làm giảm nhạc tính nói riêng và chất lượng trình diễn tổng thể của loại nhạc cụ này nói chung. Màn trình diễn bè trầm thuyết phục này còn trở nên tồi tệ hơn với hệ thống có âm bass lớn. Đây cũng là lỗi tiếng trầm hay gặp nhất do cấu hình ban nhạc gồm bass điện và trống bass rất phổ biến.

MỘT SỐ THUẬT NGỮ
Một số thuật ngữ được dùng phổ biến để mô tả âm trầm kém chất lượng như: đục, dính, vỡ tiếng, tràn (vống tiếng). kéo đuôi, thiếu lực, đần, lùng bùng và chậm. Ngược lại, thuật ngữ dùng để mô tả âm bass được tái tạo xuất sắc gồm: căng, nhanh, sạch, rõ ràng, nhẹ nhàng, chặt và chính xác.

“Liều lượng” của âm trầm trong màn trình diễn âm thanh rất quan trọng. Nếu nghe thấy quá nhiều âm bass, âm nhạc sẽ bị lấn lướt bởi bè trầm. Âm bass dư thừa luôn “nhắc” người nghe rằng: họ đang nghe âm thanh tái tạo chứ không phải âm thanh tự nhiên. Sự dư thừa âm bass được gọi là nặng tiếng (heavy). Trong trường hợp ngược lại, tức là quá ít tiếng bass, hệ thống được coi là mỏng tiếng. Một hệ thống mỏng tiếng sẽ làm giảm nhạc tính tổng thể và không thể hiện được tiếng trầm đầy uy lực của cây bass điện, độ hoành tráng và sâu thẳm của tiếng kick-drum, sự run rẩy, gầm gừ của cây vĩ trên đàn contra-bass… Tiếng bass mỏng sẽ khiến âm thanh của cây double bass nghe giống như tiếng cello, tiếng cello lại giống tiếng viola, tiếng trống bass mất đi sức nặng và tác động cần thiết lên bản nhạc trên góc độ tổng thể. Màn trình diễn bị mỏng tiếng thiếu độ ấm áp và cảm giác hiện hữu của nhạc cụ.

Thuật ngữ khác có liên quan đến chất lượng của âm trầm là độ mở hoặc độ sâu của âm bass. Độ mở là khả năng âm bass xuống thấp đến mức nào, không phải là âm bass hoặc bass cao được mô tả có liên quan đến sự dày mỏng hay nặng nhẹ. Thuật ngữ này dùng để chỉ âm bass sâu nhất trên dải âm mà tai người có thể nghe thấy. Một số loại nhạc cụ tái hiện được âm thanh này gồm kick drum và organ hơi (hoặc organ nhà thờ). Gần như tất cả hệ thống – ngoại trừ hệ thống âm thanh rất cao cấp – đều có hiện tượng suy giảm (âm lượng) của các dải tần ở mức rất thấp. Thật may mắn, độ mở cực đại của âm bass lại không phải là điều kiện tiên quyết ảnh hưởng đến chất lượng tái tạo âm nhạc ở mức cao. Nếu hệ thống âm thanh có khả năng tái tạo bè trầm xuống đến 35Hz, thì người nghe dường như không cảm thấy thiếu âm trầm. Chỉ những người nghiện âm trầm hoặc hay nghe đàn organ hơi thì mới cần đến hệ thống có thể tái tạo âm trầm sâu hơn nữa. Một điểm mà người chơi cần lưu ý là thiết bị càng có khả năng tái tạo chính xác âm trầm sâu càng có giá bán không mấy dễ chịu, nếu không muốn nói là rất đắt.

Những hiện tượng sai âm thể hiện ở đỉnh và đáy của dải tần có thể khiến trung âm và âm trầm thiếu tự nhiên. Hiện tượng sai âm ở bè trầm tạo nên màn trình diễn buồn tẻ, đều đều khiến người nghe chóng mệt. Một trong những ví dụ điển hình được gọi với thuật ngữ là “bass một nốt”. “Bass một nốt” khiến âm nhạc bị biến dạng và bè trầm chỉ là những tiếng đập thiếu âm điệu buồn chán.

ĐỂ CÓ ÂM BASS ĐẸP
Có được âm trầm trung thực và tự nhiên là mong muốn của dân chơi audio. Đây cũng là “cảnh giới” khó vượt qua nhất khi set-up hệ thống nghe nhạc, ngay cả với các nhà sản xuất thiết bị audio hàng đầu thế giới. Tuy nhiên, có thể khắc phục và hạn chế những vấn đề ngoài mong muốn liên quan đến bè trầm.

Trước tiên, muốn có được âm bass sâu đến đâu, được thể hiện ở nhạc cụ nào, người chơi cần lựa chọn đôi loa có dải tần thấp xuống được tương ứng. Tiếp đó, mỗi cặp loa cần được bố trí trong căn phòng có diện tích tương ứng theo nguyên tắc: loa càng lớn hoặc đường kính loa bass càng lớn thì diện tích phòng càng lớn. Ngoài ra, việc kê, đặt loa ở

Vị trí nào trong phòng cũng ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng âm bass. Nếu có điều kiện, cặp loa nên được đặt cách tường sau tối thiểu 1m và cách tường bên tối thiểu 0,5m. Các thiết bị đánh cặp cũng là yếu tố quan trọng quyết định chất lượng của âm bass. Với những đôi loa kín không lỗ thông hơi cộng với độ nhạy và trở kháng thấp, người chơi cần nhắm đến những bộ ampli có công suất lớn với trở kháng xuống được thấp. Đặc biệt, bộ cấp nguồn phải có chất lượng rất cao để đảm bảo cung cấp đủ và bù năng lượng vào đúng thời điểm mà hệ thống yêu cầu. Ngoài ra, hệ thống phụ kiện như dây nguồn, lọc nguồn, dây dẫn và dây loa cũng ảnh hưởng không nhỏ đến khả năng tái tạo âm bass tự nhiên và quyến rũ của bộ dàn.

Trước đây, những cặp loa đứng hoặc loa monitor cỡ lớn như: Altec, JBL, Coral… có đường kính loa bass từ 30cm đến cả mét là đích ngắm của những người coi trọng dải trầm. Tuy nhiên, thực tế cho thấy những cặp loa bass có đường kính lớn thường gặp vấn đề về tốc độ và khả năng phối hợp với phòng nghe bởi chúng làm dịch chuyển khối lượng khí lớn, rất dễ va đập với tường và các vật dụng trong phòng gây ra hiện tượng dôi âm. Hiện nay, với sự xuất hiện của những vật liệu mới trong quá trình chế tạo củ loa, thùng loa và vật dẫn, nhiều hãng loa đã thu nhỏ đáng kể đường kính loa bass, thùng loa, đồng thời nâng cao độ chi tiết, độ động của âm bass đáng kể như: Wilson Audio, Kharma, Marten…

Theo Tạp Chí Nghe Nhìn

Để trở thành người nghe giỏi (Phần 3)

HFVN - Tiếp tục nội dung của những kỳ trước, trong số ra tháng này, chúng tôi sẽ giới thiệu đến độc giả về trung âm.
Đây là dải âm có màn trình diễn chính và quan trọng với thiết bị audio nói riêng và hệ thống hi-fi nói chung, ngõ hầu giúp độc giả nâng cao khả năng cảm nhận và đánh giá hệ thống khi nghe thẩm định.

Trung âm là khái niệm rất quan trọng do hầu hết năng lượng của âm nhạc tập trung ở dải âm này, đặc biệt là hài âm của các loại nhạc cụ. Không chỉ có vậy, dải trung và dải treble thấp cũng nhạy cảm hơn với tai người so với dải bass và treble cao. Đôi tai người rất thính nhạy với âm thanh thuộc dải tần từ 800Hz đến 3kHz. Ngưỡng nghe dễ chịu nhất của tai người thường tập trung vào dải trung âm hơn là các điểm cực trên dải tần của thiết bị. Âm thanh mà tai người nghe thấy hàng ngày như: giọng nói, tiếng lá xào xạc, âm thanh của hầu hết loài động vật… đều thuộc dải trung âm.

Sự sai âm của dải trung có thể gây khó chịu cho người nghe. Những bộ loa có tiếng trung thiếu liền lạc, không liền mạch thường cho âm thanh không tự nhiên. Trung âm cũng là yếu tố quan trọng nhất khiến âm thanh của bộ loa trở nên hấp dẫn và ngược lại có thể tạo nên sự khó chịu dai dẳng cho người nghe. Một số cặp loa bị sai âm ở dải trung cho âm thanh giống tiếng nói được phát ra khi một người chụm tay bắc loa quanh miệng. Nhược điểm này khá phổ biến ở những đôi loa hàng chợ.

Những thuật ngữ dùng để chỉ màn trình diễn nghèo nàn và kém cỏi của trung âm có thể kể đến như: mỏng tiếng, sai âm, âm ngực, tiếng thùng, giọng mũi, ông ổng, dày tiếng… Trong đó, âm ngực là thuật ngữ mô tả sự sai âm của dải trung trầm khiến người nghe có cảm giác như thể ca sĩ trình diễn bài hát đó đang bị cảm lạnh. Giọng mũi là hiện tượng dư thừa năng lượng và tập trung thái quá vào quãng tần số nào đó khiến âm thanh phát ra giống như tiếng người nói khi kẹp mũi. Ông ổng có tính chất gần giống giọng mũi, song tập trung ở tần số cao hơn và xuất hiện trên dải tần rộng hơn.

Trong 15 năm trở lại đây, công nghệ chế tạo loa có những bước tiến đáng kể. Do đó, hiện tượng sai âm trầm trọng ở trung âm dường như đã được khắc phục tương đối trên hầu hết thiết bị. Tuy nhiên, hiện tượng này vẫn tồn tại ở những dòng loa rẻ tiền, nhưng đã được điều chỉnh tinh vi hơn khiến người nghe dễ chấp nhận hơn. Ngoài ra, còn có loại sai âm diễn ra ở dải trung trầm thỉnh thoảng xuất hiện ở những cặp loa hi-end đắt tiền do sự cộng hưởng và rung động của thùng. Thùng loa sẽ cộng hưởng và rung động ở một số tần số nhất định, tạo ra năng lượng sóng âm từ thùng khi tần số đạt đến ngưỡng nào đó ở một số nốt nhạc nhất định. Cộng hưởng thùng khiến âm thanh có vẻ tràn, vống về phía trước một cách thiếu kiểm soát. Lỗi này rất dễ nhận thấy khi nghe một đoạn solo piano: những đoạn chạy ngón nhanh, mạnh ở tay khiến các nốt nhạc dường như trỗi hẳn so với các nốt còn lại của bản nhạc. Vấn đề này phát sinh bởi hiện tượng tăng năng lượng đột ngột của một dải sóng âm. Bên cạnh đó, một số hòa âm còn được tạo ra do cộng hưởng thùng. Do đó, khi lựa chọn loa, người chơi nên dành nhiều thời gian để thẩm định âm trung của hệ thống xem có xảy ra hiện tượng sai âm hay không. Chỉ một vấn đề rất nhỏ hoặc thoảng qua khi nghe thẩm định cũng có thể trở thành vấn đề chính, triền miên, gây khó chịu cho người nghe khi sử dụng.

Một yếu tố quan trọng trong màn trình diễn của dải trung là cấu trúc bản nhạc được tái tạo như thế nào. Người nghe cảm nhận cấu trúc một cách cảm tính với âm thanh của bản nhạc. Nó mang tính kết cấu và liên tục nhiều hơn là âm thanh ở thời điểm nhất định. Một cặp loa có thể có cấu trúc âm trung cứng và giòn. Cấu trúc cứng thường lộ rõ qua những đoạn hợp xướng, giọng hát bè với âm thanh phô, gắt gỏng, thiếu chân thực. Vấn đề này càng trở nên tồi tệ khi người nghe thưởng thức ở âm lượng lớn. Với âm lượng nhỏ, hiếm khi phát hiện ra tình trạng này. Tiếng piano cũng bộc lộ rõ nét cấu trúc âm trung cứng. Với cặp loa có hiện tượng này, những nốt cao của piano nghe rất giòn và khó chịu. Khi trung âm không có những biểu hiện trên, có thể gọi đó là thứ cấu trúc âm êm, mượt, ngọt, dịu hoặc tinh tế.

Thuật ngữ sạn – từng đề cập ở kỳ trước khi mô tả âm treble có vấn đề - cũng được sử dụng khi mô tả khiếm khuyết của trung âm. Trên thực tế, sạn ở trung âm có thể gây khó chịu hơn cả sạn ở dải treble. Sạn tiếng ở trung âm có thể được cảm nhận khi âm thanh của nhạc cụ và giọng hát được tái tạo thiếu tinh tế, có độ phô.

Một vấn đề khác tồn tại ở dải trung âm là hiện tượng xé tiếng. Hiện tượng này là sự kết hợp của hệ thống loa bị mỏng tiếng (thiếu độ ấm), cứng tiếng và tràn tiếng. Tất cả hiện tượng trên đều xuất hiện và tập trung tại dải trung. Xé tiếng cũng có thể xuất hiện khi dải trung trầm của cặp loa bị mỏng tiếng khiến dải trung cao trội lên trên toàn bộ màn hòa âm. Sản phẩm audio luôn bị đánh giá rất thấp khi có hiện tượng xé tiếng.

Thông thường, khi thiết bị mắc quá nhiều lỗi ở trung âm cũng như âm treble thường bị gọi là phô tiếng. Khi chọn mua thiết bị, đặc biệt là loa, người chơi nên dành thời gian để tập trung thẩm định trung âm – dải âm có tần suất nghe được lớn nhất khi thưởng thức âm nhạc. Những chương trình dùng để thử thường là các đĩa ghi giọng hát, đặc biệt là giọng opera, giọng bè của dàn đồng ca, đĩa solo piano, kèn sax...

Theo Tạp Chí Nghe Nhìn

Để trở thành người nghe giỏi (Phần 2)

HFVN - Một trong những khó khăn lớn nhất của nghe thẩm định là tìm ra ngôn từ phù hợp để mô tả những cảm nhận và trải nghiệm trong quá trình nghe. Vốn từ mô tả những phẩm chất âm thanh không chỉ cần thiết trong việc truyền đạt lại những gì nghe được cho người khác mà còn giúp người chơi tự ghi nhận và thấu hiểu với những trải nghiệm của bản thân. Bài viết này đề cập đến những khái niệm và vốn từ vựng dùng để mô tả phẩm chất âm thanh của thiết bị audio.

Trước khi mô tả từng khái niệm cụ thể, chúng tôi muốn độc giả nắm được hệ thống thuật ngữ dùng để mô tả dải tần âm thanh. Dải tần số âm thanh mà tai người nghe thấy trải dài trên 10 quãng tám bắt đầu từ 16Hz đến 20kHz, có thể chia thành một số vùng cụ thể theo bảng dưới đây.

SỰ CÂN BẰNG VỀ GIỌNG (TONAL BALANCE)
Khía cạnh đầu tiên trong màn trình diễn âm nhạc của mỗi thiết bị mà người nghe cầu lưu tâm là sự cân bằng về chất giọng , sự hài hòa cân bằng giữa âm bass, mid hay treble của thiết bị đạt đến mức nào. Nếu âm thanh có xu hướng nhiều trele, có thể gọi là thiết bị thiên sáng. Nếu âm bass lấn át các dải khác, thiết bị đó được coi như có chất tiếng nặng. Ngược lại, nếu có quá ít âm bass, có thể coi thiết bị đó mỏng tiếng, nhẹ bass hoặc thiên cao. Sự cân bằng về giọng của thiết bị audio đặc biệt có ý nghĩa, thường ảnh hưởng lớn đến âm điệu của nó.

ÂM HÌNH (OVERALL PERSPECTIVE)
Thuật ngữ âm hình mô tả khoảng cách hiện hữu giữa người nghe và âm nhạc. Âm hình chủ yếu thể hiện khoảng cách giữa người trình diễn với microphone. Tuy nhiên, nó cũng chịu ảnh hưởng của các thiết bị tái tạo trong hệ thống. Một số thiết bị khiến màn trình diễn như vậy được đẩy lên phía trước, hướng đến người nghe. Trong khi đó, một số thiết bị khác lại có xu hướng kéo lùi sân khấu lại phía sau. Thiết bị có âm hình tiến thể hiện âm nhạc ở phía trước cặp loa, sản phẩm có âm hình lùi thể hiện âm nhạc hơi lùi về phía sau loa.

Một số thuật ngữ khác cũng được sử dụng để mô tả âm hình. Ví như từ khô (dry) thường dùng để mô tả âm thanh thiếu độ vang và không gian, nhưng cũng có thể hiểu được nếu ám chỉ âm hình hơi tiến. Một số cụm từ khác có thể dùng để mô tả âm hình tiến như: trực tiếp (immediate), sắc tiếng (incisive), tấn công (aggressive), chói lọi (vivid)… Những thuật ngữ đi kèm với âm hình lùi thường được dùng như: dịu (easygoing), nhẹ nhàng (gentle)…

TIẾNG TREBLE
Tiếng treble hay là yếu tố không thể thiếu trong hệ thống tái tạo âm nhạc chất lượng cao. Tuy nhiên, trên thực tế, nhiều sản phẩm audio xuất sắc lại không thể thỏa mãn yêu cầu về nhạc tính bởi sự yếu kém trong phần trình diễn tiếng trele.

Những đặc tính của tiếng treble mà người chơi audio muốn tránh được thể bhiện qua những thuật ngữ như: sáng (tươi), rối, tiến, tấn công, cứng giòn, sắc, khô, nhợt, chuột, chói, đanh, rít, sạn…

Thiết bị audio có tiếng treble với những đặc điểm trên thường khiến người nghe cảm thấy không thoải mái trong quá trình nghe nhạc. Khi đó, người nghe có cảm giác như tiếng trle không hòa nhập với màn hòa âm tổng thể của bản nhạc, mà tách rời “một mình một điệu”. Trong trường hợp này, người nghe sẽ nhận biết tiếng treble như một thực thể riêng biệt mà không còn là yếu tố cấu thành nên âm nhạc. Một số nguyên nhân chính gây ra vấn đề trên như: chất lượng của loa tweeter (loa treble) trong cặp loa, phòng nghe bị dội âm (cao) quá nhiều, các thiết bị nguồn digital (thường là đầu đọc CD), pre-ampli, ampli công suất, dây dẫn và nguồn điện bẩn, nhiễu.

Nhũng thuật ngữ được liệt kê sau đây thường dùng để mô tả tiếng trele hay như: mượt, ngọt, êm, mịn, nhẹ, dịu… Khi tiếng trele trở nên quá mượt, người ta thường sử dụng từ ướt át hay ủy mị để chỉ âm thanh của thiết bị. Có thể hiểu, những thuật ngữ như “mượt, ngọt và mịn” được sử dụng như sự khen tặng. Ngược lại, “ướt át, ủy mị” cho ta thấy tiếng treble đã vượt quá giới hạn cân bằng và thiết bị đã trở nên sai âm.

Những thiết bị có chất tiếng nhạt, đơn điệu, chậm, dày, hẹp và thiếu chi tiết thường có tiếng treble vượt quá mức mượt mà cần thiết. Một số thiết bị khác lại khiến màn trình diễn âm nhạc thiếu sức sống, khôg gian, độ mở, sự dàn trải nếu tiếng treble quá mềm. khi đó, âm nhạc chỉ được tái tạo trong phạm vi hẹp, thiếu độ mở và độ lớn.

Không gian của quãng tám cao nhất thể hiện sự (gần như) không có giới hạn trong độ mở của tiếng treble, khiến người nghe như thấy được lớp không khí bao xung quanh mỗi âm thanh nghe thấy từ nhạc cụ và giọng hát. Những hệ thống không tái tạo được quãng tám cao nhất thường không thể hiện được độ chi tiết của không gian âm nhạc.

Tiếng treble hay nhất giống với âm nhạc thực nhất. Để đạt tới điều này, tiếng treble phải giàu năng lượng. Vì như tiếng cymbal thật nghe rất mãnh mẽ mà không sạn hay bị khô. Âm thanh tái tạo chỉ được gọi là thành công khi loại bỏ những âm thanh mà trong nhạc sống không có. Hơn thế, tiếng treble phải là yếu tố cấu thành và hài hòa với tổng thể âm nhạc chứ không phải là thứ tiếng ồn ở dải tần cao khiến người nghe khó chịu.

Theo Tạp Chí Nghe Nhìn

Để trở thành người nghe giỏi (Phần 1)

HFVN - Việc nghe thẩm định – nghe để đánh giá chất lượng thiết bị audio bằng cách lắng nghe và phân tích – hoàn toàn khác với nghe thưởng thức.

Mục đích của nghe thẩm định không phải dành cho những trải nghiệm về âm nhạc mà để quyết định xem hệ thống hoặc thiết bị audio đó có âm thanh hay hay dở và lý do tại sao. Khi muốn kiểm chứng những gid đã nghe, người nghe nên xác định các giá trị cần được đánh giá với việc tái tạo âm thanh. Người nghe có thể sử dụng những thông tin đó để đánh giá và lựa chọn thiết bị, phối ghép nên hệ thống hoàn thiện.

TẦM QUAN TRỌNG CỦA NGHE THẦM ĐỊNH
Việc đánh giá dựa trên đôi tai là điều thiết yếu, bởi các thiết bị đo lường chưa đủ khả năng mô tả chất lượng trình diễn âm nhạc của các sản phẩm audio. Cơ chế nghe của con người nhạy cảm và phức tạp hơn trăm ngàn lần thiết bị kiểm định tiên tiến nhất. Dù thông số kỹ thuật là cơ sở đáng tin cậy để lựa chọn thiết bị, nhưng đôi tai mới là nhân tố phán quyết cuối cùng. Hơn nữa, sự khác biệt trong khả năng biểu đạt cảm xúc âm nhạc của mỗi thiết bị chỉ có thể cảm nhận theo cách chủ quan.

Nhiều người khi mới tiếp xúc với thiết bị tái tạo âm nhạc chất luộng cao thường đặt câu hỏi: “Dựa vào đâu để đánh giá thiết bị audio?” Đa phần tin rằng: chỉ cần dựa vào đo lường kỹ thuật là có thể đánh giá các yếu tố có liên quan đến khả năng trình diễn của sản phẩm. Nhưng thực tế không phải vậy. Nếu thiết bị đo lường làm được điều đó thì tạo sao vẫn cần những buổi nghe thẩm định nặng tính chủ quan do đôi tai người nghe quyết định?
Hơn nữa, thiết bị đo lường, kiểm tra và so sánh sản phẩm audio có xu hướng lượng hóa các yếu tố theo hai chiều: độ méo của sản phẩm, tần số đáp ứng, độ can nhiễu và một số yếu tố khác. Tuy nhiên, nghe nhạc là trải nhiệm ba chiều mà độ phức tạp của nó cao gấp nhiều lần bất kỳ tập hợp số nào (kết quả quá trình lượng hóa). Làm sao người nghe có thể biến đổi các biểu thức toán học . Vật lý ra quyết định nên chọn ampli nào? Và liệu những biểu thức phức tạp ấy có lý giải được tại sao bản nhạc đó lại có thể khiến người nghe rung động đến mức gai người!

Dẫu có sử dụng bao nhiêu thiết bị đo lường tối tân, thì cũng không thể đo được mức độ biểu nhạc âm nhạc của các thiết bị audio. Nếu phải lựa chọn một trong hai đầu dọc CD làm người chơi nhạc trong 5 năm tới, tôi thà dùng 10 phút để nghe từng thiết bị trong phòng nghe còn hơn dùng 10 giờ với mỗi thiết bị trong phòng kiểm định. Đến thời điểm, các thiết bị kiểm định vẫn chỉ là công cụ thô sơ, thua xa bộ lão người.

Hầu hết người nghe có thể chỉ ra sự khác biệt giữa âm thanh hay âm thanh dở. Nhưng việc khám phá sản phẩm đó đạt yêu cầu về nhạc tính không, khả năng nhận biết và mô tả những điển khác biệt (dù nhỏ nhất) trong âm thanh.. đều là những kỹ năng cần rèn luyện.giống như các kỹ năng khác, khả năng nghe thẩm định sẽ được nâng cao thông qua thực hành: nghe càng nhiều, càng có thể cảm nhận được những điểm khác biệt nhỏ trong âm thanh do hệ thống tái tạo để từ đó mô tả sự khác biệt giữa trong âm thống của mỗi loại thiết bị và lý giải nguyên do.

PHẨM CHẤT CỦA AUDIOPHILE
Âm thanh hay đồng nghĩa với thỏa mãn về cảm xúc âm nhạc được tái tạo bởi hệ thống audio. Nếu ai đó mời bạn đến nhà thưởng thức hệ thống hi-fi, bạn có thể nhận thấy anh ta là người yêu nhạc hay người mê máy (chỉ tập chung vào âm thanh nhiều hơn là âm nhạc). Nếu anh ta bật nhạc thật to, liên tục đổi đĩa và các trach nhạc rồi sau 30 giây lại vặn nhỏ để dò nhận xét nhận định của bạn, chắc hẳn đây không thể là người yêu nhạc. Ở trường hợp khác, nếu anh ta hỏi bạn thích nghe loại nhạc gì và chọn chương trình để chơi với âm lượng vừa phải rồi ngồi cùng bạn nghe trong vài chục phút, rất có thể người đó đã có những phẩm chất mà một audiophile cần có hoặc đơn giản anh ta là người rất quan tâm đến âm nhạc. Trường hợp đầu tiên, người đó muốn gây ấn tượng với bạn bằng âm thanh. Trường hợp thứ hai, người đó muốn gây ấn tượng bằng hệ thống của họ, nhưng thông qua âm nhạc chứ không phải âm thanh khiến căn phòng rung động. Đó là điểm khác biệt căn bản giữa người chơi máy và người yêu nhạc.
Ampli đèn điện tử có tên gọi “đèn single-end ba cực” là minh chứng tiêu biểu cho sự hạn chế của các công cụ đo lường trên khía cạnh hiệu quả về tái tạo âm nhạc của các thiết bị audio. Tất cả ampli đèn single-end ba cực đều cho kết quả đo tệ đến mức thảm hại với độ méo cao, công suất cực thấp (hầu hết dưới 10W/kênh) và chỉ có thể chơi với một số loa nhất định. Song chính loại ampli này lại cho âm thanh truyền cảm, mê hoặc không thể chối cãi.

Có nhiều người chỉ mới nghe nhạc được một lúc đã bình phẩm ưu/nhược của hệ thống. Rất có thể họ bị tác động bởi những âm thanh nhào nhoáng từ các show room hay ở nhà một người chơi máy nào đó. Khi bạn bắt đầu nghe nhạc ở nhà người khác hoặc cửa hàng audio, không nhất thiết phải bộc lộ quan điểm của mình về âm thanh. Hãy ngồi tĩnh nặng và tập trung nghe để âm nhạc (chứ không phải âm thanh) cho bạn thấy hệ thống đó hay đến mức nào.

Khi nghe cùng với một nhóm, bạn cũng không nên bị lung lay bởi ý kiến của những người xunh quanh. Tuy nhiên, nếu họ là những người nghe giàu kỹ năng, bạn nên cố gắng hiểu những gì họ đang bàn luận. Lắng nghe những mô tả, so sánh ý kiến của họ với cảm nhận của bạn. Song cũng không nên giữ khư khư những nhận định của người khác trong đầu. Ví như trong trường hợp bạn không cảm nhận được sự khác biệt giữa hai sợi dây tín hiệu, đừng ngại nói ra điều đó. Hơn nữa, bạn cũng lên thành thực bày tỏ ý kiến khi được hỏi về hệ thống nào đó mà mình được nghe. Nếu âm thanh dở, hãy cho họ biết bạn thấy nó dở.

Bất kỳ thiết bị audio nào cũng ảnh hưởng đến tín hiệu âm thanh đi qua. Một số sản phẩm bị sai âm khi thêm thắt những đặc tính không đáng có ví như tiếng treble sạn âm bass lùng bùng. Một số thiết bị khác lại khiến cho âm thanh bị hụt, chẳng hạn một cặp loa nhỏ không thể tái tạo những tần số cực thấp. Nếu nột số âm thanh nào đó của bản nhạc không được tái tạo chọn vẹn, tiền thức từ não bộ sẽ cho bạn biết âm thanh đó thiếu những yếu tố nào gì? Song bạn vẫn có thể thưởng thức âm nhạc một cách thỏa mái. Tuy nhiên, nếu hệ thống tái tạo lại thêm một số đặc tính cho âm thanh, bạn sẽ luôn bị ám ảnh rằng những gì bạn đang nghe là sản phẩm tái tạo, không phải “đồ thật”.

Một audiophile có kiến thức sâu rộng về âm nhạc và có kinh nghiệm về việc chúng được tái tạo như thế nào mới hiểu được tầm quan trọng của sự khác biệt (dù nhỏ nhất) trong việc tái tạo âm thanh của bộ dàn. Những cải thiện nhỏ có thể mang lại khác biệt khác biệt lớn trong màn hình diễn của hệ thống.

“BẪY” KHI NGHE THẨM ĐỊNH 
Có một số điểm đáng quan ngại khi phát triển kỹ năng nghe thẩm định, đó là phân biệt giữa nghe thẩm định và nghe thưởng thức. Một khi đã tập trung toàn bộ tinh thần và dán định chất lượng âm thanh, bạn có thể dễ dàng quên mất lý do đã đưa mình đến thế giới của audio là âm nhạc, Điều này cũng có thể khiến bạn có thói quen không mấy dễ chịu, đó là hễ nghe nhạc là phải tập trung để đưa ra đánh giá xem đúngsai về âm thanh. Trong khi đó, thiết bị hi-and thường có màn trình diễn tốt đến mức người không cảm thấy sự hiện diện của các thiết bị phần cứng. Khi nghe nhạc để thưởng thức, người nghe thường không để ý đến thiết bị và quên việc nghe đánh giá. Chỉ nên chuyển sang trạng thái nghe thẩm định khi người nghe cần quyết định lựa chọn sản phẩm hoặc luyện nghe để trở thành người nghe tinh. Một audiophile có bản lĩnh thường xuyên xác định được ranh giới giữa nghe thẩm định và nghe thưởng thức và biết khi nào nên vượt qua ranh giới đó.

Khi chúng ta cho tín hiệu đi qua thiết bị audio, thì kết quả đầu ra không bao giờ bằng tín hiệu gốc. Do đó, người chơi nên tối giản các linh kiện, thiết bị trong hệ thống, loại bỏ nhưng thiết bị điện tử không thực sự cần thiết giữa người nghe và âm nhạc.

Cũng có một nguy cơ tiền ẩn khác, đó là khi tiêu chuẩn về âm thanh theo đôi tai của bạn đã được nâng đến mức mà ở đó các thiết bị audio không đáp ứng được những chuẩn này thì bạn không thể thưởng thức âm nhạc chọn vẹn. Điều quan trọng là không thể để mong muốn trở thành audiophile cản trở thú vui thưởng thức âm nhạc của bạn vì bất kỳ lý do nào!

Theo Tạp Chí Nghe Nhìn