Xu hướng nghe nhạc hi-end trên máy tính

 Kho nhạc trực tuyến iTunes. Ảnh: Mac.

                        Xu hướng nghe nhạc hi-end trên máy tính

  Không còn bị đối xử như thứ "âm thanh bình dân", nhạc kỹ thuật số đang dần xâm chiếm lãnh địa   audiophile truyền thống

 Thập kỷ vừa qua đã chứng kiến khá nhiều thay đổi trong lĩnh vực âm nhạc. 10 năm trước đây để tải về một file nhạc nén MP3 của một bài hát có độ dài trung bình sẽ ngốn rất nhiều băng thông và thời gian. Giờ đây, thao tác tải về hay nghe trực tuyến các file nhạc không nén, những bộ phim, một đĩa CD chất lượng cao hay các file đồ họa lớn cũng đơn giản như gửi một bức e-mail thông thường. Băng thông Internet ngày nay đã tăng với tốc độ chóng mặt, tạo nên một nền văn hóa online mới, khi mà việc chia sẻ các file nhạc hay video qua mạng có dây hay không dây đã trở thành một phần tất yếu của cuộc sống hiện đại.

Sự phát triển công nghệ cũng tạo nên một xu hướng mới thay đổi cách thức quản lý phim, nhạc. Các phương tiện lưu trữ ngày càng có mức giá dễ chịu hơn. Hiện ổ cứng dung lượng 1TB có thể dễ dàng mua tại các cửa hàng với mức giá chỉ xấp xỉ hơn một triệu đồng và giá vẫn còn đang có xu hướng tiếp tục giảm. Ổ cứng dung lượng lớn cũng không còn quá đồ sộ như những quyển từ điển mà đã ngày càng nhỏ gọn hơn. Tốc độ CPU vẫn tiếp tục tăng theo thời gian, kéo theo là sự tăng tốc về băng thông và dung lượng RAM đã tạo nên một tiền đề vững chắc cho việc hình thành các thiết bị trung tâm xử lý truyền thông đa phương tiện phức hợp.

Trên hết là xu hướng chấp nhận máy tính với tư cách là một nguồn phát nhạc chất lượng cao của các audiophile, điều mà 10 năm trước sẽ là không thể tưởng tượng nổi. Đặc biệt là sự trỗi dậy gần đây của đĩa than và sự ra mắt các định dạng độ phân giải cao như DVD-A hay SACD cùng với mạng Ethernet và Wi-Fi. Tất cả góp phần hình thành một hệ thống nghe nhạc qua mạng tại gia thông dụng không kém hệ thống nghe nhạc truyền thống thông thường.

Cùng với sự ra đời của các dịch vụ chia sẻ nhạc trực tuyến, Napster, LimeWire, các chương trình chơi nhạc như WinAmp, Foobar, Windows Media Player, iTunes… và sự phổ dụng của các thiết bị nghe nhạc cá nhân như iPod, máy tính đang dần trở thành trung tâm lưu trữ, nghe và sao chép âm nhạc sang các thiết bị di động khác. Chính vì thế, máy tính đang trở thành trung tâm công kích trước tình hình sụt giảm doanh số bán CD và các thiết bị âm thanh truyền thống khác.

Trước đây các audiophile luôn có thái độ thờ ơ với việc máy tính có thể là một nguồn phát nhạc chất lượng cao. Với quan điểm chất lượng mới là trên hết, còn sự tiện dụng chỉ là thứ yếu, nhiều người cho rằng chúng không đủ năng lực để phối ghép với các bộ loa và thiết bị xa xỉ của mình. Nhưng với sự ra đời của các thiết bị máy chủ âm nhạc trên ổ cứng chuyên cho audiophile vài năm gần đây, các hãng như Sooloos, Qsonix, hay thậm chí là McIntosh và Naim, đã dần khai thông được quan điểm cứng nhắc này.

Một điều cần lưu ý rằng, thực ra máy tính đã được sử dụng trong các phòng thu chuyên dụng từ hàng thập kỷ nay, phục vụ các công việc thu âm, ghi âm, biên tập và làm đĩa gốc. Các gói phần mềm chuyên dụng và những thiết bị phần cứng như Pro Tools đã hiện diện từ thời băng từ analog. Vì thế, xu hướng sử dụng máy tính chơi nhạc hi-end tại gia không phải là một điều mới lạ. Xu hướng tương tự cũng đã xảy ra trước đây như băng cối, băng từ kỹ thuật số (DAT), cáp XLR… cũng đi con đường từ studio chuyên dụng tới môi trường gia dụng

 Apple Airport Express, bộ phát nhạc không dây đang được ưa chuộng của Apple. Ảnh: Blogspot.

Tối ưu hóa âm thanh từ máy tính cho audiophile.

File nhạc có thể được chuyển hay được tải về ổ cứng theo rất nhiều định dạng khác nhau. WAV hay AIFF là định dạng không nén, trong khi FLAC (Free Lossless Audio Codec), hay ALAC (Apple Lossles Audio Codec) là định dạng có nén nhưng không mất chất lượng, giúp tiết kiệm không gian ổ cứng đáng kể. Ví dụ file FLAC, người dùng có thể tiết kiệm đến 50% không gian lưu trữ trong khi không hề phải hy sinh chất lượng âm thanh. Các file nhạc có thể chuyển đổi định dạng qua lại lẫn nhau một cách dễ dàng thông qua các chương trình miễn phí như Traders Little Helper, iTunes, MAX, xACT, hay Foobar… Một số người cho rằng họ có thể nghe được sự khác biệt giữa các file nhạc nén không mất dữ liệu với các file không nén. Tuy nhiên, số này nếu có cũng chỉ là rất ít, còn phần đa số sẽ không thể phân biệt được chất lượng. Những người ưa thích định dạng không nén như WAV hay AIFF thực ra một phần cũng vì chúng chơi dễ hơn do không đòi hỏi những vi xử lý tốc độ cao để giải mã như các định dạng nén khác.

Sau khi đã có file nhạc, bước tiếp theo là liên kết chúng trên hệ thống máy tính với hệ thống âm thanh đắt tiền. Đã có nhiều hãng sản xuất thiết bị chơi nhạc di động chuyên phục vụ cho mục đích này như Logitech Squeezebox hay từ các công ty danh tiếng như Naim, Bryston, Marantz, Sonos hoặc Cambridge Audio. Đặc điểm chung là chúng được thiết kế để điều khiển, duyệt bài hay chơi nhạc trực tiếp mà không cần tới giao diện máy tính.

Một số người khác thì chọn cách dùng iTunes chơi nhạc qua kết nối Wi-Fi giữa máy tính và bộ phát Apple Airport Express rồi kết nối tới bộ DAC thông qua cổng quang mini. Với kiểu kết nối này người nghe có thể dùng iPod Touch hay iPhone làm trình điều khiển chơi và duyệt nhạc. Tuy nhiên, giải pháp này thường chủ yếu dùng cho những người không yêu cầu chất lượng âm thanh quá cao bởi bị hạn chế về băng thông không dây. Apple gần đây cũng đã công bố ứng dụng AirPlay trên những thiết bị hỗ trợ với khả năng điều khiển và chơi nhạc trực tiếp từ bất kỳ iPod Touch, iPhone, hay iPad nào.

Giới audiophile chọn một giải pháp phức tạp hơn để tối ưu hóa quá trình nghe nhạc trên máy tính. Giải pháp này gồm một vài công đoạn kết nối giữa máy tính và thiết bị ngoại vi, ổ cứng ngoài, bộ DAC USB và phần mềm nghe nhạc. Hầu hết họ đều lựa chọn hệ thống máy Apple bởi hãng này xử lý âm thanh tốt hơn các máy tính trên nền Windows. Sau đó, công đoạn tiếp theo là các ổ cứng thường sẽ được thay bằng các ổ cứng thể rắn vốn không gây tiếng động, không tạo nhiễu. Cổng Firewire kết nối với ổ cứng ngoài cũng được ưa chuộng hơn vì còn phải để dành cổng USB cho các DAC.

Cổng USB, tâm điểm kết nối kỹ thuật số cũng được trau chuốt hơn. Kết nối USB trước đây vốn vẫn bị than phiền về các vấn đề liên quan đến nhiễu tín hiệu (jitter). Tuy nhiên, với sự phát triển công nghệ cổng USB không đồng bộ, cho phép các DAC không còn đóng vai trò chỉ là thiết bị khách, giải phóng bớt các tác vụ thực thi của máy tính, hạn chế các nhược điểm của âm thanh qua cổng USB, đồng thời giúp tăng cường độ phân giải và loại bỏ jitter. Hiện có hai phương pháp giao thức không đồng bộ, một của riêng nhà sản xuất thiết bị được thiết kế tùy biến người dùng và một là chuẩn của tổ chức USB.org vốn đã sẵn có trong hầu hết các hệ điều hành như Windows, Linux hay OS X, vì thế không cần cài thêm driver chuyên biệt của thiết bị.

Một trong những người có thể nói là đi đầu trong việc viết mã chuyên dụng cho giao thức USB không đồng bộ để tối ưu hóa âm thanh qua cổng USB là Gordon Rankin của hãng Wavelength Audio. Hãng này đã xuất xưởng một số mẫu DAC cao cấp và hiện cấp bản quyền khai thác giao thức này cho một số hãng audio khác như Ayre Acousics với bộ QB9 USB DAC.

 USB DAC DAC đã giải phóng bớt các tác vụ thực thi của máy tính, hạn chế các nhược điểm của âm thanh qua cổng USB, đồng thời giúp tăng cường độ phân giải và loại bỏ nhiễu. Ảnh: Clarenecho.

Những USB DAC cao cấp trên thị trường có thể kể tới là phiên bản DAC1 và DAC2 của Wyred4Sound hay rDac của Arcam. Bản rDac được nhiều người ưa chuộng bởi giá thành hợp lý và lại được "li-xăng" công nghệ từ hãng dCS vốn nổi tiếng về âm thanh số. Bản thân hãng dCS cũng ra mắt một vài DAC có cổng USB, nhưng loại thấp nhất của hãng này cũng đã có giá tới 11.000 USD. Empirical Audio cũng có hẳn một bộ sưu tập các USB DAC. Các USB DAC kể cả có dùng hay không dùng công nghệ USB cũng đều có các công nghệ riêng biệt của từng hãng nhằm loại bỏ triệt để jitter để bảo toàn chất lượng hoàn hảo của âm thanh.

Cáp nối USB cũng được lưu tâm đặc biệt với tiêu chí chỉ giữ độ dài ở mức cần thiết tối thiểu. Phần mềm chơi nhạc cũng đóng vai trò khá quan trọng, nhất là khi người dùng đã có một kho nhạc khổng lồ. Nhiều người thích dùng iTunes để quản lý nhạc, một số lại cho rằng phần mềm này chưa đủ mạnh và dùng các phần mềm chuyên dụng khác cao cấp hơn như Amarra của Sonics Studios hay Pure Music của Channel D, Decibel (trước đây là AyreWave) hay Audirvana, Fidelia…

Nếu không muốn đầu tư quá nhiều vào công đoạn kết nối, người dùng có thể lựa chọn giải pháp kinh tế hơn là chuyển âm thanh từ cổng USB qua bộ chuyển S/PDIF, từ đó nối vào các bộ DAC không tích hợp sẵn cổng USB. Giải pháp này có giá cả hợp lý hơn với những thiết bị tiêu biểu như Halide Design Bridge, Stello U2 hay các sản phẩm từ các hãng Bel Canto, Wavelength, Empirical Audio hay HRT…

Tại rất các triển lãm nghe nhìn gần đây, hệ thống chơi nhạc trên máy tính bắt đầu xuất hiện ngày càng nhiều. Nhiều hãng đã "mod" lại máy tính PC hay MAC để thực hiện chỉ một nhiệm vụ là chơi nhạc, ví dụ Match2Music dùng Mac Mini. Các phương thức "mod" thông thường bao gồm bỏ ổ cứng quay, thay bằng ổ cứng thể rắn, tăng thêm RAM (lên 8GB chẳng hạn) và cài đặt sẵn các trình chơi nhạc như Pure Music hay Amarra. Một xu hướng khá mới là ngay cả cáp USB cũng bắt đầu nhận được sự quan tâm đúng mực từ các hãng chuyên sản xuất cáp hi-end với cam kết tiêu chuẩn chất lượng được đảm bảo tương đương như cáp hi-end truyền thống khác. Tất nhiên, giá cả của những sợi cáp USB này cũng gấp cả trăm lần một sợi cáp USB thông thường. Xét về tỷ lệ giá cả/chất lượng thì nhãn hiệu Belkin Gold hiện nay có vẻ hợp lý hơn cả.

Xu hướng chơi nhạc trên nền máy tính vẫn đang trên đà phát triển. Các nhà sản xuất mặc dù vẫn tiếp tục ra đều đều các phiên bản đọc CD mới hàng năm, nhưng đã bắt đầu cập nhật hơn các công nghệ thời thượng như ngõ vào số, kết nối Internet hay thậm chí là giao diện cảm ứng. Kể cả các công ty vốn được biết đến với các sản phẩm hi-end cổ điển thực thụ như Cary Audio, Bryston, PS Audio, hay McIntosh, Naim… đã bắt đầu tung ra thị trường những hệ thống máy chủ âm nhạc dựa trên ổ cứng hay các thiết bị chơi nhạc mạng. Hay như một hãng nổi tiếng với các thiết bị đèn như Conrad Johnson cũng đã bắt đầu tung ra USB DAC với công nghệ bản quyền từ HRT.

Với hạ tầng kỹ thuật đã định hình, xu hướng tải về đĩa hay bài nhạc chất lượng cao sẽ trở thành một hoạt động thông thường tương tự như khi muốn nghe nhạc người ta đi mua đĩa CD vậy. Có thể xu hướng nhạc số/nhạc máy tính không phải sẽ một sớm một chiều, nhưng rõ ràng nó đã và đang có một lộ trình phát triển rất vững chắc.

ST

Trào lưu nghe nhạc Hi-end trên computer

Tối ưu hóa nguồn âm Computer Audio

 HFVN - Với sự xuất hiện ồ ạt thiết bị giải mã USB DAC cùng các website cho phép download file nhạc số độ phân giải cao, nguồn âm có đầu phát là máy tính (laptop/desktop) đã góp mặt trong các bộ nguồn của nhiều audiophiles. Tuy nhiên, để bắt đầu với nguồn âm Computer Audio, người chơi âm thanh không tránh khỏi một số vướng mắc khi chọn máy tính, hệ điều hành, phần mềm phát nhạc, các tinh chỉnh để đạt hiệu quả âm thanh tốt nhất… Dưới đây là những triết giải về vấn đề này của ông Raveen Bawa - chuyên gia đến từ dCD - mà chúng tôi có dịp trao đổi nhân chuyến công tác của ông tại Việt Nam.

Máy tính đã góp mặt vào nền công nghiệp âm thanh từ những năm 1970. Khi đó, các phòng thu lớn trên thế giới bắt đầu chuyển công nghệ ghi âm master từ analog sang digital với sự trợ giúp của máy tính. Kể từ đó, máy tính dần gắn chặt với âm thanh qua các định dạng nhạc nén. Giờ đây, với định dạng có độ phân giải cao, audiophiles và nền công nghiệp hiend đã chấp nhận computer audio là nguồn phát chuẩn. Một số chuyên gia còn nhận định rằng: computer audio với các file âm thanh có độ phân giải cao hơn cả chuẩn CD Redbook, tiện lợi khi lưu trữ, sắp xếp, truy xuất… sẽ dần “kết liễu” đĩa CD.

Ưu điểm
Ưu điểm lớn nhất là chất lượng âm thanh với độ phân giải 24-bit/196kHz, cao hơn hẳn chuẩn CD Redbook 16-bit/44,1kHz. Có thể nói, nguồn âm Computer Audio với các file nhạc chất lượng cao tương đương bản master gốc. Cho nên, ngày càng nhiều nhà cung cấp file nhạc chất lượng cao HD: Reference Recordings, HD Tracks, Linn Records, Chesky, 2L... đảm bảo nguồn nhạc luôn phong phú, dồi dào. Người dùng có thể chọn mua cả album hoặc chỉ mua những track yêu thích sau khi nghe thử.

Việc lưu trữ thư viện nhạc trên máy tính tiện lợi và trực quan. Người nghe có thể chọn album, ca sĩ, track nhạc yêu thích mà không mất thời gian tìm kiếm trên các kệ đĩa khổng lồ có hàng nghìn CD. Như vậy, audiophiles sẽ tiết kiệm khoảng diện tích kha khá. Hơn thế, nguồn âm máy tính còn hạn chế nhiễu jitter. Với chuẩn không đồng bộ, cáp USB giúp giảm nhiễu jitter trong quá trình truyền dẫn so với các cáp nối digital thông thường như: Toslink, S.PDIF và AES/EBU.

Chỉ với vài cú click chuột hay một số thao tác chạm trên màn hình cảm ứng của iPhone/ iPad... người dùng có thể dễ dàng phát track nhạc mà không cần rời khỏi “điểm ngọt”.

Hạn chế
Đầu tiên là định kiến về chất lượng nhạc số phát từ máy tính thường có chất lượng thấp (dạng MP3, AAC…). Thậm chí, một số audiophiles còn e ngại việc thao tác trên máy tính sẽ phức tạp, đòi hỏi kỹ năng về tin học. Ngoài ra, nhiều người còn cho rằng việc sử dụng nguồn phát từ máy tính có thể gây ra hỏng hóc với các thiết bị khác trong hệ thống âm thanh… Những nhận định này không chính xác, mang tính chủ quan do chưa trải nghiệm với nguồn âm computer audio.

Hiện nay, hai hệ điều hành phổ biến nhất là Windows và Mac OS, nhưng không được thiết kế chuyên dùng cho phát nhạc chất lượng cao. Chúng sử dụng bộ chuyển đổi tần số lấy mẫu nội tại, đồng thời tích hợp các bộ lọc mixer. Do đó, người dùng cần thực hiện những hiệu chỉnh ban đầu để giảm thiểu sự can thiệp của bộ lọc và chuyển đổi tần số mẫu hoặc ngắt hẳn những can thiệp này.

Không khó để sử dụng nguồn âm chất lượng cao từ máy tính, nhưng rõ ràng những gì liên quan đến máy tính đều mở ra cho người dùng nhiều tùy chọn, tinh chỉnh và khả năng sáng tạo khác nhau. Vì thế, việc tìm hiểu và trang bị những kiến thức cơ bản về computer audio rất cần thiết.

Nhiều lựa chọn như: hệ điều hành, phần mềm, kết nối, phần cứng... làm người dùng lúng túng, khiến họ ngại sử dụng nguồn âm computer. Tuy nhiên, nếu dành thời gian tìm hiểu sẽ nhận thấy computer audio giúp người dùng tinh chỉnh hay “nghịch ngợm” để trải nghiệm và tìm được lựa chọn phù hợp nhất. Ngoài ra, việc phát nhạc bằng máy tính cũng có những hạn chế nhất định. Do không phải là thiết bị chuyên sử dụng cho hi-end audio, nên máy tính không có phần cấp nguồn tốt như đầu CD hi-end. Bên cạnh đó, nhiễu từ tính, crosstalk từ các linh kiện bên trong máy tính là điều không tránh khỏi.

Cấu hình hệ thống
Yêu cầu tối thiểu về hệ thống computer audio gồm các thiết bị phần cứng và phần mềm sau: Máy tính, phần mềm phát nhạc, thiết bị kết nối giữa máy tính và thiết bị nhận tín hiệu audio (thông thường là cáp USB, Firewire), cáp âm thanh và thiết bị giải mã audio nhận tín hiệu số từ máy tính có trang bị cổng USB. Để dễ hình dung hơn, chúng ta có thể so sánh những thiết bị/phần mềm kể trên với hệ thống nguồn phát hi-end audio. Trong đó, máy tính và phần mềm phát nhạc đóng vai trò như bộ cơ digital. Kế đến loại kết nối và cáp âm thanh tương tự việc chọn các liên kết giữa Optical, Coaxial, Toslink… giữa đầu cơ và giải mã DAC. Cuối cùng, tín hiệu từ máy tính sẽ được giải mã qua USB DAC và kết nối đến các thiết bị khuếch đại và phát ra loa.

Lựa chọn máy tính
Laptop
Để bước chân vào thế giới computer audio, người dùng cần chọn loại máy tính phù hợp nhất. Nguồn máy tính có thể tùy chọn giữa laptop hay desktop. Lựa chọn nào cũng có ưu - nhược điểm.

Nhỏ gọn và khả năng di động cao là ưu điểm đáng kể của laptop. Laptop cũng luôn tích hợp sẵn các cổng kết nối cần thiết như USB, Ethernet (cho phép kết nối và nhận dữ liệu từ mạng LAN). Một trong những yêu cầu quan trọng khi sử dụng laptop để phát nhạc số là cấu hình RAM. Dung lượng RAM tối thiểu là 2GB và tối ưu là 8GB. Sở dĩ cần bộ nhớ RAM lớn như vậy là do các phần mềm phát nhạc chuyên dụng như J River Media Center, Amarra, Pure Music không dùng dữ liệu nhạc trực tiếp từ ổ cứng mà chuyển chúng sang bộ nhớ RAM và phát từ RAM. Kỹ thuật này sẽ hạn chế tối đa nhiễu gây ra từ ổ cứng làm ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng âm thanh. Các phần mềm có thể load toàn bộ playlist vào bộ nhớ RAM. Do đó, 2GB RAM vừa dành để phát nhạc, vừa được hệ điều hành sử dụng sẽ nhanh chóng bị sử dụng hết. Khi bộ nhớ RAM bị đầy, máy tính sẽ dùng bộ nhớ ảo. Trong khi bộ nhớ ảo truy xuất thông tin rất chậm khiến ổ cứng hoạt động vất vả hơn, ảnh hưởng đến chất lượng âm thanh.

Tuy nhiên, người dùng cần lưu ý một số hệ điều hành chỉ cho phép dùng tối đa RAM 4GB như hệ điều hành Windows 32-bit (gồm cả Windows 7). Windows Vista và Windows 7 phiên bản 64-bit tương thích với bộ nhớ RAM từ 8GB đến 192GB. Trong khi đó, hệ điều hành Mac OS X (tùy phiên bản) có thể hỗ trợ tối đa lên đến 16TB RAM.

Với ổ cứng gắn trong, người dùng nên chọn dung lượng tối đa do file HD 192kHz/24-bit có dung lượng cao, ngay cả file lossless rip từ đĩa CD với định dạng WAV và AIFF cũng có dung lượng trung bình 50 MB/bài nhạc. Công nghệ ổ cứng rắn SSD ra đời giúp máy tính hoạt động ổn định hơn, có tốc độ truy/xuất nhanh hơn. Người chơi nên chọn cấu hình máy laptop sử dụng kết hợp ở SSD 128-256GB để chứa hệ điều hành, kết hợp với ổ cứng NAS gắn ngoài để lưu trữ thư viện nhạc.

Desktop (Máy tính để bàn)
Những vấn đề về cổng kết nối, dung lượng RAM ở laptop đều đúng với desktop. Với thiết kế lớn, sở hữu nhiều không gian, việc sử dụng desktop làm nguồn phát computer audio có thể gắn được nhiều ổ cứng, cho phép trang bị những sound-card chất lượng tốt. Có thể trang bị kết hợp nhiều ổ cứng để tăng dung lượng lưu trữ, sử dụng một ổ cứng dung lượng vừa phải để lưu hệ điều hành và các ứng dụng, ổ cứng còn lại có dung lượng lớn dùng để lưu nhạc. Ngoài ra, người chơi còn có thể sử dụng các mainboard hỗ trợ trang bị các dãy ổ cứng chuẩn RAID (dãy đĩa cứng dư thừa độc lập). Chuẩn RAID cho phép chia gói thông tin và lưu trữ, truy/xuất cùng lúc trên nhiều ổ cứng, giúp gia tăng tốc độ truy cập và backup dữ liệu an toàn. Hiện tại, ổ cứng dãy chuẩn RAID 5 được sử dụng nhiều nhất.

Desktop cho phép trang bị các sound-card chất lượng tốt. Hiện nay, hai sound-card tốt nhất là Lynx AES16 và RME HDSP AES-32. Các card sound này hỗ trợ tần số lấy mẫu 192kHz và có cổng clock ngoài, cho phép dùng kết hợp các bộ clock hi-end.

Hệ điều hành thích hợp nhất
Việc chọn hệ điều hành được hầu hết audiophile đặt lên hàng đầu. Câu trả lời chính xác nhất là không có hệ điều hành tốt nhất, do Windows, Mac OS, Linux được làm ra để phát nhạc số. Vì thế, người dùng cần hiệu chỉnh để tối ưu hóa khi sử dụng. Người dùng nên bắt đầu với hệ điều hành đã sử dụng quen thuộc và cảm thấy thoải mái nhất. Khi sử dụng máy tính để phát nhạc, làm music server, tốt nhất nên để máy hoạt động ở chế độ “trơ”. Không dùng phần mềm duyệt web, không cài trò chơi, nhất là không sử dụng trình bảo vệ, quét virus. Bởi các phần mềm này thường chiếm nhiều tài nguyên của máy tính, ảnh hưởng đến chất lượng âm thanh.

Mac OS X
Hệ điều hành này cho phép tinh chỉnh đơn giản, thân thiện và có khả năng xuất tín hiệu digital bit-perfect (tín hiệu có bit-rate đồng nhất giữa nguồn và phát). Hiện nay, Snow Leopard (phiên bản Lion sẽ xuất hiện trong tháng 7/2011) là hệ điều hành Mac OS X 64-bit, sử dụng phần mềm iTunes với khả năng sắp xếp, lưu trữ thư viện âm nhạc trực quan và dễ sử dụng. Ngoài ra, Mac OS còn nổi tiếng về khả năng ổn định và có rất ít virus máy tính.

Tiện ích đáng kể khi dùng Mac OS là người dùng có thể đồng hóa, dùng iPod/iPad/iPhone với phần mềm Apple Remote để chọn và phát nhạc. Hai phần mềm phát nhạc chuyên dùng cho Mac OS là Amarra và Pure Music đều tương thích, có thể hoạt động song song mà vẫn giữ nguyên giao diện quen thuộc của trình iTunes.
Microsoft Windows

Ưu điểm của Windows chính là sự phổ biến của hệ điều hành này. Hiện nay, Vista và Windows 7 là phiên bản Windows phổ biến. Tuy nhiên, với audiophiles, phiên bản XP lại được ưa chuộng hơn nhờ tính ổn định và dễ sử dụng. Chúng ta cần lưu ý chỉ những phiên bản Windows 64-bit mới hỗ trợ trang bị bộ nhớ RAM có dung lượng lớn hơn 4GB. Nếu Mac OS chỉ có một số lựa chọn về phần mềm phát nhạc, thì với tính phổ dụng Windows có nhiều phần mềm phát nhạc khác nhau. Hiện nay, con số này vẫn tiếp tục gia tăng.

Linux
Hệ điều hành mở Linux có những phiên bản khác nhau như: Ubuntu, Red Hat, Debian... Hầu hết phiên bản hiện tại của Linux phù hợp để phát nhạc số. Việc cài đặt và sử dụng Linux không dành cho người không chuyên khi đòi hỏi phải có kiến thức nhất định về phần mềm. Nhưng nếu người dùng chuyên về Linux, thì có thể cải biên và tối ưu hóa để tạo nên phiên bản Linux chỉ sử dụng duy nhất cho mục đích làm nguồn phát computer audio.

Tối ưu hóa hoạt động của hệ điều hành
Khi sử dụng laptop, người dùng nên sử dụng nguồn từ adapter thay vì dùng nguồn chạy pin. Vì sử dụng nguồn chạy từ pin, điện nguồn cung cấp sẽ không ổn định, ảnh hưởng đến chất lượng trình diễn. Bên cạnh đó, tùy chỉnh về tiết kiệm năng lượng (Energy Saving Option) cũng ảnh hưởng đến nguồn âm computer audio. Tốt nhất nên hiệu chỉnh chế độ hoạt động của máy ở mức tối đa và không dùng các thủ thuật tiết kiệm năng lượng.

Người dùng cần gỡ bỏ các trình bảo vệ máy tính (diệt Virus/Spyware...). Do phần mềm này chiếm nhiều tài nguyên CPU và bộ nhớ, nên không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng trình diễn mà đôi khi còn khiến nhạc phát ra bị lắp hoặc ngừng hẳn.

Nguyên tắc luôn đúng: bộ nhớ RAM càng nhiều, nhạc càng hay.

Những hiệu chỉnh cho ngư ời dùng hệ điều hành Mac OS X
Hệ điều hành Mac OS X sử dụng trình phát nhạc iTunes có khả năng quản lý mạnh mẽ và trực quan. Tuy nhiên, nhược điểm của iTunes là không tự thay đổi tần số lấy mẫu tương ứng với track nhạc. Chẳng hạn: mặc định các track nhạc phát từ CD có tần số lấy mẫu chuẩn theo tiêu chuẩn Red Book 44,1kHz, nhưng với file nhạc HD download từ HDTracks có tần số lấy mẫu lên đến 96kHz. Để iTunes có thể phát file này với đúng tần số lấy mẫu, người chơi phải tự chọn tần số output trong Audio Midi Set-up tương ứng với tần số này là 96kHz. Nếu không, iTunes sẽ tự giảm tần số của file từ 96kHz xuống còn 44,1kHz. Như thế, chất lượng âm thanh sẽ giảm theo. Cho nên, người dùng phải dùng thêm phần mềm phát nhạc chạy song song và kết hợp với iTunes. Hiện nay, hai phần mềm được đánh giá cao nhất là Amara và Pure Music Player.

Hiệu chỉnh cho Mac OS
Chọn Application > Utilites > Audio Midi Setup. Để ngăn chặn những âm báo alert phiền toái, chọn Bult-in Output, mục có biểu tượng hình vuông mặt cười Macintosh, giảm âm lượng ở mục 1 và 2 xuống mức thấp nhất.

Khi kết nối với thiết bị USB DAC, tên thiết bị sẽ xuất hiện ở mục này, click chuột phải và chọn Use this device for sound output.

Hiệu chỉnh iTunes
Thực chất, trình iTunes không cần hiệu chỉnh cũng đạt được yêu cầu truy xuất âm thanh với bit rate hoàn thiện. Những hiệu chỉnh dưới đây giúp tối ưu hóa trình iTunes trong việc rip nhạc và bỏ các hiệu ứng có thể ảnh hưởng đến chất lượng âm thanh.

Kỹ thuật số hóa nguồn nhạc từ đĩa CD hay tạo thư viện nhạc chất lượng cao từ nguồn CD sẵn có được hầu hết audiophiles quan tâm. Hiện nay, rip nhạc từ CD sẽ được lưu ở các file có định dạng không nén phổ biến nhất là các chuẩn AIFF, WAV, Apple Lossles, APE... Trong đó, AIFF là chuẩn được đánh giá cao nhất, cho chất lượng âm thanh tốt, tích hợp thông tin về album như: bìa, tên ca sĩ, nhạc sĩ...

Tại thẻ General (trong Prefereces): chọn Import Settings, mục Import Using chọn AIFF Encoder, mục Setting chọn Automatic.

Ở thẻ Playback (trong Preferences): luôn đảm bảo hai mục Sound Enhancer và Sound Check không đánh dấu chọn, giúp tín hiệu output duy trì ở chuẩn bit-perfect.

Hiệu chỉnh âm sắc trong iTunes sẽ làm giảm chất lượng âm thanh. Chọn Window > Equalizer. Bỏ chọn mục Preamp, chọn chế độ Flat.

Hiệu chỉnh với trình Amarra
Giảm âm lượng trong giao diện iTunes đến mức thấp nhất. Volume của Amarra đặt ở mức cao nhất. Ba khung hiển thị các thông tin file format, clock source, tần số lấy mẫu, tên thiết bị out-put, thời gian... phải ở trạng thái hiển thị.

Lưu ý, trong một số trường hợp đặc biệt, âm lượng của iTunes bị phần mềm Amarra đẩy lên mức tối đa, gây nên hiện tượng vọng tiếng (echo) khi phát nhạc. Cách xử lý rất đơn giản, chỉ cần giảm âm lượng iTunes về mức thấp nhất.

Hiệu chỉnh với trình Pure Music
Khi sử dụng trình Pure Music, việc đầu tiên cần làm là quay lại phần hiệu chỉnh Audio Midi Setup. Thay vì chọn USB DAC là thiết bị phát Sound output, chúng ta sẽ trở về default Bultin Output.

Trong Pure Music, chọn Prefs > Advanced Audio Setup. Tại thẻ Device Selection, chọn thiết bị USB DAC được kết nối trong mục Output Device, chọn tần số mẫu mức cao nhất có thể. Mục Limit Rate chọn 384kHz.

Trong mục Advanced Audio Setup, the Device Selection, đánh dấu mục Enable Exclusive Access (“Hog” Mode). Tùy chỉnh này cho phép Pure Music sử dụng tối đa tài nguyên của máy tính.

Những hiệu chỉnh khi sử dụng hệ điều hành Windows
Với hệ điều hành Windows OS, 4 trình phát nhạc thông dụng nhất hiện là J River Media Center v16, Foobar2000 v1, Media Monkey v3 và iTunes v10. Trong đó, J River 16 (50 USD) được đánh giá cao nhất về chất lượng âm thanh cũng như khả năng tương thích với các định dạng nhạc số.

Hiệu chỉnh dành cho Windows XP
Dù Windows XP là hệ điều hành thế hệ cũ, nhưng do tính ổn định cao mà nhiều ngành vẫn sử dụng. Đó cũng là phần mềm được nhiều audiophiles ưa thích khi sử dụng máy tính làm nguồn âm. Hiệu chỉnh duy nhất dành cho Windows XP là dẫn tín hiệu từ trình phát nhạc đến thẳng cổng output mà không thông qua trình Kmixer - vốn là nguyên nhân chính gây nhiễu tín hiệu âm thanh. Setup này được thực hiện đơn giản bằng cách sau: Vào menu Control Panel > Sounds and Audio Devices, chọn thẻ Hardware, thiết bị USB DAC kết nối sẽ xuất hiện trên danh sách này.

Chọn mục Properties, chọn thẻ Properties, trong Click vào dấu “+” phía trước Audio Devices danh sách thiết bị Audio Devices sẽ xuất hiện bên dưới, chọn USB Audio Device, đánh dấu vào mục “Do not map through this device”, chọn OK và khởi động lại máy tính.

Hiệu chỉnh dành cho Windows Vista và Windows 7
Thay vì hiệu chỉnh đơn giản như Windows XP, với phiên bản Vista và Windows 7, người dùng cần thay đổi một số set-up ở Control Panel, hiệu chỉnh riêng cho từng phần mềm phát nhạc, đồng thời sử dụng thêm các plug-in để đạt chuẩn bit-perfect.

Đầu tiên là hiệu chỉnh ở Control Panel. Vào Control Panel > Sound, click chọn thiết bị USB DAC, chọn Properties. Trong cửa sổ Properties, chọn thẻ Enhancements, đánh dấu mục Disable all enhancements. Sau đó, chọn thẻ Advanced, trong mục Default Format chọn 24-bit 96000Hz và đánh dấu cả hai mục Allow application to take exclusive control of this device và Give exclusive mode applications priority.

Để tránh ảnh hưởng nhiễu bit và tần số lấy mẫu do tín hiệu âm thanh di chuyển bị gián đoạn và làm chậm bởi những xử lý từ hệ điều hành mà cụ thể là Kmixer, chúng ta cần dẫn tín hiệu trực tiếp từ phần mềm phát nhạc đến cổng output và kết nối với thiết bị audio đầu cuối mà cụ thể là USB DAC. Người dùng hệ điều hành Windows Vista/Windows 7 phải chọn một trong các plug-in “dẫn đường” sau: ASIO, ASIO4ALL, WASAPI, DirectSound và Wave Out.

Hiệu chỉnh J River
Hiện nay, J River Media Center 16 là phần mềm phát nhạc tốt nhất dành cho người dùng Windows. Để tối ưu hóa chất lượng trình diễn âm thanh của phần mềm này, người dùng cần thực hiện các hiệu chỉnh khác nhau ứng với các plug-in dẫn khác nhau. Chúng tôi chọn hiệu chỉnh J River Media Center sử dụng plug-in WASAPI Event Style (đây là một trong các plug-in được tích hợp sẵn khi download J River Media Center).

Sau khi download J River Media Center, chọn menu Tools -> Option. Trong cửa sổ Option, ở cột trái click chọn mục audio. Ở cửa sổ bên phải, mục Output Mode chọn WASAPI
- Event Style. Dưới dòng Output Mode sẽ có mục Output Mode Setting. Sau khi Click chọn, cửa sổ WASAPI Settings sẽ xuất hiện. Trong cửa sổ này, ổ mục Device phải hiển thị thiết bị audio USB DAC được kết nối. Đánh dấu chọn Open device for exclusive access. Với mục Hardware buffering size, chọn mức 100 miliseconds.

Để tham khảo những hiệu chỉnh cho các phần mềm chơi nhạc khác như: Foobar, MediaMokey... ứng với chọn và hiệu chỉnh các plug-in dẫn khác nhau, có thể tìm hiểu thêm ở các website sau: www.computeraudiophile.com, www.ayre.com/usb.htm, www.dcsltd.co.uk/page/assets/dCS_Guide_to_Computer_Audio.pdf.

Tuấn Lương - Hifivietnam